oryginalna42@pino.pl

  Wiele w psychologii zależy nie tylko od tego, co, ale i od tego, jak się bada, ponieważ: _ sam obiekt zainteresowań może być różny. Można badać ludzkie zachowanie lub procesy psychiczne; - można opierać się na danych obiektywnych lub na subiektywnych zeznaniach osoby; - możemy badać tylko ludzi, albo tez i inne życiowe organizmy; - nasz opis może być prosty i precyzyjny, albo bogaty, złożony, wieloaspektowy; - samo zachowanie można ujmować całościowo lub analitycznie, dzieląc je na jak najmniejsze jednostki funkcjonalne; - możemy się skupić na przeszłości, gdy poszukujemy wyjaśnień, lub tylko na tu i teraz; - możemy zbierać dane bez żadnej teorii lub kierując się nią – w celu jej rozwinięcia albo zweryfikowania.; - zjawiska badać można tylko dla naukowego poznania lub też z myślą o praktycznym zastosowaniu uzyskanych wyników w życiu; - można badać przebieg zjawisk, albo też jedynie ich wynik, rezultat. Cele psychologii: a) opisuje to, co dzieje się naprawdę b) wyjaśnia to, co się dzieje c) przewiduje to, co się zdarzy d)steruje tym , co się dzieje e) podnosi jakość życia przez zmienianie tego, co się dzieje. Psychologia opisuje, co dzieje się naprawdę. Badając człowieka musimy odróżnić fakty, dane – czyli to, co widzimy, słyszymy, od tego, co one oznaczają. Wyjaśnia to co się dzieje. Co zostało spostrzeżone, winniśmy skupić się na tym, co i jak się dzieje. Psychologia dąży do sterowania tym, co się dzieje, jako nauka stawia sobie za cel wyeliminowania zjawisk niekorzystnych społecznie, takich jak przemoc, choroby psychiczne, samobójstwa, trudności w nauce konflikty międzyludzkie. Rozwijając dziedzinę psychologii, koncentrujemy się więc na skutecznym wywieraniu wpływów, na sterowaniu, a nie społecznym odbiorze tego wpływu.

 Pojawił się dział psychologii ujęty jako nauka o testach. Praktyka wyprzedziła tu teorię : zaistniała konieczność opracowania teorii inteligencji ogólnej. Konstruowano różne testy diagnozujące osobowość i stosowano je powszechnie – szczególnie w celu różnego rodzaju selekcji. Pojawiła się psychologia pracy. Jej korzenie tkwiły w badaniach nad efektywnością pracy, które całkowicie pomijały rolę cech i stanów człowieka pracującego, a koncentrowały się na maksymalnie racjonalnych zasadach organizacji czynności dla zwiększenia ich rezultatów, wymiernych efektów. Bujny rozkwit przeżywała psychologia społeczna. Początkowo rozważano cechy człowieka jako istoty społecznej, a później skupiano się na badaniu bardziej obiektywnych  relacji i form współżycia międzyludzkiego. Badano między innymi funkcjonowanie człowieka w grupach społecznych, jakiego zależność od wpływów innych, przebieg komunikacji, spostrzeganie innych, czynniki warunkujące wzajemną atrakcyjność. Badania prowadzono także w ramach etnopsychologii. Zajmowano się np. podobieństwem form kultury u różnych ludów i wyjaśnianiem tego zjawiska poprzez odwołanie się do podobieństwa podstawowych potrzeb ludzkich. Wreszcie pojawiła się psychologia humanistyczna – pełny opis tego, co to znaczy żyć w sposób ludzki. Koncentruje się na relacji z konkretna osobą i naszej zdolności do bycia w związku z innymi ludźmi. Zwraca się tu uwagę na rolę samoświadomości, możliwości dokonywania wyboru oraz życie intencjonalne. W psychologii ugruntowały swe miejsce teorie poznawcze. Ich założenia wywodzą się z psychologii postaci i są reakcja na mankamenty behawioryzmu i teorii uczenia się. Wszystkie koncentrują się na odzwierciedlaniu bodźców społecznych. Zajmują się raczej przebiegiem procesów poznawczych, ich aspektami formalnymi, a nie konkretnymi treściami. W zakresie badań nad kulturą prowadzono eksperymenty z psycholingwistyki, semiotyki, analizowano rolę środowiska kulturowego w rozwoju człowieka. Zajmowano się rolą organizacji przestrzeni w pracy, mieszkaniach, jak również badaniami z zakresu psychologii ekologicznej. Przedmiotem zainteresowań była osobowość. Badano postawy prospołeczne, uwarunkowania efektywności działania leżące w osobowości, postawy twórcze. Badania nad strukturami społecznymi obejmowały rodzinę oraz grupy rówieśnicze i młodzież. Zajmowano się rola potrzeb ludzkich jako regulatorem działań, aspiracjami, wartościami i procesem wartościowania. Podjęto badania w obszarze psychologii organizacji i kierowania nad zachowaniem się w różnych typach organizacji, badano motywację do pracy i aktywność twórcza. W systemie oświaty prowadzono studia nad rozwojem psychologicznym człowieka, uczeniem się i nauczaniem. Badano tez zdolności specjalne, sposoby pracy z uczniami zdolnymi. Zajmowano się problematyką dzieci upośledzonych, zjawiskiem startu szkolnego oraz orientacji szkolnej i zawodowej. Psychologia polska słynie z opracowania oryginalnej w skali europejskiej teorii czynności. W zakresie współczesnej psychologii stosowanej w dalszych działaniach teoretyczno- badawczych należy zwrócić uwagę na:

- Badania nad optymalizacją procesu wychowania, skutecznością szkolnego procesu wychowawczego, wychowaniem w rodzinie, postawami rodzicielskimi (psychologia wychowawcza)

-  nad uwarunkowaniami i skutkiem chorób psychicznych i psychosomatycznych, nad problemami defektologii, neuropsychologii, psychopatologii, psychologii medycznej i sądowej, nad zdrowiem psychicznym i determinantami uzależnień (psychologia kliniczna)

-  nad kosztami i zyskami w pracy, przeciążeniem, niezawodnością, podejmowaniem decyzji, uwarunkowaniem efektywności oraz selekcją do zawodu. ( psychologia pracy)

 Psychologia jest to nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie. Ludzka świadomość była dostępna badaniu tylko poprzez introspekcję – czyli zeznanie osoby o jej „ zawartości” treściowej, danej jedynie samemu podmiotowi. W.Wundt „ojciec: psychologii i psychofizyki eksperymentalnej, sądził, że przedmiot psychologii ująć należy jako bezpośrednie doświadczenie podmiotu, czyli zjawiska, które człowiek odkrywa w sobie samym metoda samoobserwacji – inaczej właśnie introspekcji. Badacze przyrodnicy zajmowali się wrażliwością i reaktywnością organizmu ludzkiego. Później przyjęto pogląd, że to, co subiektywne, uświadamiane,  jest wtórne wobec realnych stosunków między światem a człowiekiem. W psychologii postaci próbowano objaśniać w sposób nowy zjawisk od dawna znanych. Bujnie rozwinął się behawioryzm, którego korzenie tkwią w badaniach zoopsychologów. Pierwsze powiązania między psychologią zwierząt i ludzi dostrzegł i opracował Thorndike. Zajmował się także badaniami nad uczeniem się ludzi i studiami nad pamięcią, co dało początek psychologii uczenia się. Psychologia behawiorystyczna zmierza poprzez systematyczną obserwację i eksperyment do sformułowania uogólnień, praw i zasad, którym podlega zachowanie się człowieka. Neobehawioryzm mówi, że ten sam bodziec wywołuje różne reakcje, a ta sama reakcja może pojawić się w odpowiedzi na rozmaite bodźce. Trzeba więc było wziąć pod uwagę rolę czynnika pośredniczącego – wnętrza i osobowości. Pojawiła się również refleksologia oraz fizjologiczna teoria odruchów (Pawłow). Pawłowizm zajmuje się „wyższą czynnością nerwową”, posługując się pojęciem odruchu warunkowego i bezwarunkowego, hamowania, indukcji, układu sygnałów oraz typami wyższych czynności nerwowych. Swój znaczny wkład do psychologii wniosła medycyna. Podejścia będące pierwowzorem psychologii klinicznej, sięgają psychoanalizy (Freuda), psychologii indywidualnej (Adler). Pojawiły się również badania nad nerwicą, lękiem, nad zjawiskiem hipnozy. Rozwinęła się również neopsychoanaliza (Horney, Fromm). W tej orientacji psychikę potraktowano jako zorganizowany układ podświadomych sił. Naszym świadomym działaniem kierują wrodzone, instynktowne popędy. Świadomość jest jedynie jedną z warstw psychiki – jej powierzchnią, więc właściwym przedmiotem zainteresowania psychologii winna być podświadoma osobowość. Freudyzm rozwinął metodę wolnych skojarzeń, analizę snów, pracę z oporem oraz zjawiskiem przeniesienia. Metody te miały służyć uzyskaniu wglądu – uświadomieniu sobie rzeczywistej genezy własnych problemów. W ujęciu Adlera teoria skupia się na kształtowaniu się charakterów i ich różnic. Uwzględniano większa rolę środowiska w rozwoju człowieka, a mechanizm terapii stanowiła krytyczna refleksja nad własnym postępowaniem. Ujęcie to stało się podstawa do pracy nad typologią charakterów. W tym samym okresie psychologia skorzystała z koncepcji ewolucyjnej K. Darwina. Rozwój psychiki polega na ciągłym różnicowaniu się i scalaniu. Narządy zmysłu np.  specjalizują się w poznaniu różnych cech tych samych obiektów i zjawisk.. W końcu  - czynności te scalają się, aby globalnie poznać obiekt. Doświadczenie osobnicze pokoleń w takim poznaniu świata utrwala się w postaci instynktów. Do ewolucjonistycznych ruchów w psychologii trzeba zaliczyć psychologię funkcjonalną, która koncentrowała się na funkcji, a nie treści struktur psychicznych. Hormizm zagłębiał instynktowne źródła natury ludzkiej.  Wyodrębniła się psychologia rozwojowa, zajmująca się czynnikami rozwoju psychologicznego. Powstała wiodąca teoria czynników i warunków rozwoju psychologicznego. Głoszono wpływ dziedziczenia i środowiska, często je sobie przeciwstawiając. Olbrzymi wkład w psychologię rozwoju wniósł Piegat. Prowadził badania nad mową i myśleniem dzieci metoda obserwacji ciągłej i klinicznej Ich wynik ukazywał istnienie różnic jakościowych między psychiką dzieci i osób dorosłych. Powstała tez psychologia uczenia się a wraz z nią psychologia wychowawcza.

 Schizofrenia. Istota schizofrenii jest dezintegracja, rozszczepienie osobowości. Osoba nie kieruje się informacjami płynącymi ze sprzężeń zwrotnych z otoczeniem. Pojawiają się emocje bez występowania wywołujących je bodźców albo mogą one nie występować wówczas, gdy bodźce te są obecne. W schizofrenii mogą występować halucynacje. Mowa jest znacznie zniekształcona. W myśleniu nie ma związków czasowych ani przyczynowych. Zachowanie jest nieprzewidywalne, może stanowić zagrożenie dla osoby  lub jej otoczenia. Wyróżniamy podstawowe typy schizofrenii:

Autyzm  oderwanie się od rzeczywistości i zamknięcie się w sobie charakterystyczne dla wszystkich typów schizofrenii polega tu na braku kontaktu emocjonalnego z ludźmi; zachowania się stereotypowe, natrętne, występuje niezdolność do skupieniu się na bodźcach różnych typów i brak umiejętności wykonywania instrukcji;

Schizofrenie prostą brak zainteresowań i związków emocjonalnych, zamknięcie się w sobie, apatia, zachowania agresywne, czasem hipochondryczne skargi, nadużywanie alkoholu, rzadziej urojenia i halucynacje

 Schizofrenię paranoidalną – z urojeniami niezbyt usystematyzowanymi (często wyższościowymi), podejrzliwa i wroga postawą wobec otoczenia, dezorganizacją osobowości

Katatonię – ujawnia się nagle z silnymi objawami urojeń i halucynacji, zamiennie występuje tu stupor (czyli osłupienie – zahamowanie aktywności bez jedzenia i zwykłych czynności życiowych) oraz znaczne podniecenie; ten rodzaj ma najbardziej pomyślne rokowania

Hebefrenię-  wesołkowatość, brak zgodności między myśleniem, mowa i działaniem, zachowania manieryczne, wszelkie halucynacje i fantastyczne urojenia, zachowania wulgarne, rozhamowane, z regresja do zachowań właściwych dla okresu dzieciństwa – postać najpowszechniejsza.

Wrodzona może być tylko predyspozycja do psychozy. Przyczyna schizofrenii może być  wczesna izolacja społeczna w okresie dorastania. Może tez być poczucie inności lub brak umiejętności kontaktowania się z ludźmi w satysfakcjonujący sposób. Czynnikiem sprawczym sa tez stosunki między rodzicami – pełne nienawiści, frustracji, wrogości – oraz posługiwanie się dzieckiem jako mediatorem. Schizofrenie wiąże się tez z poczuciem bezsilności, silnymi frustracjami, brakiem wsparcia i oparcia – konsekwencjami ubóstwa.

Samobójstwo jest też rodzajem patologii życia psychicznego. Klasyfikując samobójców bierze się pod uwagę czynniki intencji, zamiaru : chce umrzeć naprawdę, nie chce umrzeć (chce być widziany, ukarać kogoś), oraz wymiar efektu, to jest wyniku, czyli rzeczywista śmierć lub uratowanie życia w konsekwencji przeciwdziałania podjętej próbie. Skrzyżowanie takich dwóch wymiarów pozwala na wyodrębnienie osób, które straciły życie bo taka miały intencje; pozostały przy życiu mimo tej intencji; zmarły mimo, ze naprawdę chciały żyć; żyją, bo tak naprawdę wcale o śmierć im nie chodziło. Akty samobójcze są najczęściej w okresie młodości i wczesnej dorosłości, ale najbardziej skuteczne w wieku starszym.

Wszystkie klasyfikacje i podziały sa w pewnym sensie umowne, arbitralne i zwyczajowe. Możemy tu zacytować Szasza: (1 Choroba psychiczna jako dramat : Depresja- tragedia, Mania – komedia, Histeria melodramat, Paranoja – parodia 2 Choroba psychiczna jako karykatura : Depresja skrucha, Hipochondria -  troski o własne zdrowie, Mania – miłości i poświęcenia, Paranoja – zaniepokojenie wywołane zdrada, niebezpieczeństwem 3 Jako zafałszowanie: Histeria – choroby, Schizofrenia – sensu, Psychopatia – wartości.

Choroba somatyczna jest czymś co pacjent ma, podczas gdy choroba psychiczna jest tym, czym pacjent jest, lub czymś co pacjent robi

 Psychozy  polegają na utracie kontaktu z rzeczywistością W znacznym stopniu zaburzają funkcjonowanie osoby. Budzą w otoczeniu strach. Psychotyk nie ujawnia życiowych, zróżnicowanych emocji. Nie ma świadomości, że jego działania są niedostosowane czy niezwykłe. Nie martwi się swoim stanem, nie występuje u niego lęk. Granica między rzeczywistością wewnętrzną a zewnętrzną zaciera się. W psychozie oddziela się działania od myśli, skutki od przyczyn, uczucia nie mają związku z zachowaniem i myśleniem. Wszystko z osobna niejako „żyje własnym życiem” oddzielonym granica od pozostałych sfer psychiki. Psychozy dzielimy na organiczne i czynnościowe:

Psychoza organiczna powstaje w wyniku uszkodzeń mózgu ( choroba mózgu, guz, alkohol …itp.)

Psychozy czynnościowe są efektem zaburzenia funkcjonowania mózgu: psychoza schizofreniczna, psychoza afektywna, stany paranoiczne i inne

Zasadnicze objawy psychozy to : urojenia, halucynacje, stereotypowe i dziwaczne zachowanie, niedostosowanie reakcji emocjonalnej lub silne fluktuacje nastroju, znaczne zaburzenia procesów myślenia.

Urojenia polegają na żywieniu silnych, niezgodnych z rzeczywistością przekonań. Mogą one zmieniać się lub tworzyć spójną historię (w zespole paranoicznym), lub towarzysza im halucynacje (w zespole parafrenicznym). Urojenia wielkościowe, to przeświadczenie o byciu postacią wybitną, znana i powszechnie cenioną Występują tu również urojenia odniesienia -  przeświadczenie, że wszystko, co się dzieje, wiąże się z osobą psychotyka, wszyscy o nim mówią. W urojeniach prześladowczych funkcjonuje przekonanie o powszechnej wrogości i zagrożeniu zdrowia i życia osoby. Często podczas nasilenia się choroby urojenia staja się coraz bardziej spójne, logiczne, usystematyzowane.

Halucynacje są zaburzeniami spostrzegania polegającymi na odbieraniu nieistotnych wrażeń zmysłowych (omamy), które komponują się w realistyczne i spójne treściowo obrazy, czasami nawet rejestrowane wszystkimi zmysłami.

Reakcje afektywne polegają na silnym zaburzeniu nastroju. Mogą przyjąć postać manii, która objawia się wielką aktywnością, podnieceniem, euforią. W stanie maniakalnym człowiek mówi dużo, głośno i szybko, podobnie się porusza, popisuje się elokwencją, śmieje się przesadnie, gestykuluje w sposób teatralny. W depresji osoba działa w „zwolnionym tempie”, jest ponura, przygnębiona, utraciła zadowolenie, odczuwa do siebie niechęć, oskarża się,  bywa, ze występują tu urojenia grzeszności i winy, oraz bezwartościowości. Człowiek nie czuje się związany z nikim, ma myśli samobójcze, jest niezdecydowany, męczliwy. Depresje dzielimy na endogenną i reaktywna. Najczęściej genezę depresji ujmuje się wieloczynnikowo, ze szczególnym uwzględnieniem roli zaburzeń korowych mechanizmów wzmocnienia, które są jej istotą.