oryginalna42@pino.pl

 Są osoby nadmiernie skoncentrowane na sobie, na swoim zdrowiu psychicznym i fizycznym, o pewnych skłonnościach hipochondrycznych, które mają tendencje do nadmiernego wykorzystywania każdej sposobności do kontaktu ze wszystkimi możliwymi specjalistami. Ich motywem jest zarówno ucieczka od dojrzałej odpowiedzialności, jak i potrzeba kontaktu, dowartościowania, bliskości, znaczenia – dowartościowującego bycie w centrum zainteresowania. Jeśli już ktoś trafia do specjalisty, najważniejsza jest odpowiedź na pytania: czy dana osobo potrzebuje leczenia zamkniętego, czy klient potrzebuje innego leczenia niż psychoterapia indywidualna oraz jaki poziom i rodzaj oddziaływań terapeutycznych będzie najbardziej skuteczny. Do specjalisty należy zgłosić się niezwłocznie, gdy istnieje potrzeba leczenia zamkniętego. Bardzo istotny jest sam stosunek klienta do leczenia szpitalnego. Jeśli jest ono podjęte dobrowolnie, wiąże się zazwyczaj ze złym stanem fizycznym i kondycja ogólną człowieka. Oczywiste jest, że terapeuta – psycholog musi współpracować z lekarzami różnych specjalności. Ważna decyzja dotyczy wiec kwestii, czy pacjent potrzebuje również leczenia somatycznego. Terapeuta powinien pytać o badania lekarskie. Każda osoba wspomagająca potrzebuje konsultacji w takim zakresie. H.J Eysenck „Sens i nonsens w psychologii „ ..Nie ulega wątpliwości, ze nawet wykształceni ludzie wypowiadają wiele nonsensów na różne tematy, nie ma jednak chyba drugiej dziedziny, na temat której tyle wygłasza się bzdur, a tak mało słusznych sadów – jak na temat psychologii. … Zadaniem psychologa jest wykrywanie praw rządzących zachowaniem się ludzi i zwierząt, praw uczenia się, zapamiętywania i reagowania emocjonalnego, badania możliwości ruchowych, spostrzegania…..” Jest różnica między poznaniem i zrozumieniem a „rozgryzieniem” i „zaszufladkowaniem”. Jeżeli ktoś  przychodzi do psychologa ze swoimi problemami, robi to w nadziei , że zostanie zrozumiany; ta nadzieja musi być przynajmniej przez chwilę silniejsza od obaw. Nie patrz na innych ludzi z pozycji wyższości, oceny i kpiny, z pozycji oceny człowieka jako takiego. Skupiaj uwagę na genezie zachowania zaburzonego i chorego, Oceniamy wobec zachowań nie osoby.

 Nie wystarczy słuchać. Trzeba usłyszeć i zrozumieć tak samo, a niektórzy sądzą wręcz, że zrozumieć jaśniej, niż zostało powiedziane. Postaraj się najpierw słuchać, ale rzeczywiście usłyszeć i zrozumieć, a dopiero wówczas proponuj cokolwiek. Nie masz patentu na rację- możesz proponować rozwiązania pod warunkiem, że dołożyłeś starań by ,,wejść cudzy świat’’, zrozumieć czyjś problem nawet nie w kategoriach faktów, lecz sposobów interpretacji.  Zrozumienie powinno wynikać ze szczerego pragnienia, nie zaś być efektem stosowania rutynowych umiejętności. Gdy słuchasz, możesz przecież całkowicie ignorować swego rozmówcę. Możesz także udawać , ze słuchasz, potwierdzić pozorny odbiór, mówiąc ,,Hmm, tak’’. Najczęściej słuchamy selektywnie, wybiórczo- tylko pewnych fragmentów wypowiedzi, które są dla nas najbardziej atrakcyjne. Zdarza nam się uważnie, gdy przyswajamy słowa, ich znaczenie, pamiętamy je. Ale nie jest to słuchanie tożsame z usłyszeniem, które  jest efektem słuchania empatycznego. Takie słuchanie różni się od uważnego, sprawnego zapamiętywania, które służy nadaniu informacji o tym, że rozmówca jest wysłuchany, a czasami stanowi ono jedynie narzędzie manipulacji, która nie ma nic wspólnego z ogólnym dobrem tej osoby. Zrozumienie prawdziwe można osiągnąć, koncentrując się bardziej na komunikacji niewerbalnej , na brzmieniu głosu, języku ciała, a mniej- na wypowiadanych słowach. Słuchając w taki sposób, zaspokajasz potrzebę kontaktu emocjonalnego, wspierasz, dowartościowujesz, czynisz cos dobrego- zanim cokolwiek konkretnego przedsięwziąłeś, zanim pojawił się w Tobie jakikolwiek projekt, rada, propozycja.  A czasami nie jest już ona konieczna. Twój rozmówca otrzymał, to czego potrzebował- Twoją głęboką uwagę, szacunek i zrozumienie pełne miłości.  Najważniejsze jest nauczenie się przekształcania treści podawanych przez rozmówcę oraz jednoczesnego odzwierciedlania uczuć.  Lepiej jest doradzić, to czego samemu się próbowało. A jeszcze lepiej- nie doradzać, ale prezentować sobą, praktykować i świadczyć ,,żywym przykładem’’. Porada może być pomocna, jeżeli udziela jej osoba zaufana posiadająca fachową wiedzę, oparta na solidnej znajomości pewnej dziedziny . Dobrze jest  także, gdy rada wynika z szerszego doświadczenia osobistego). Porada jest rzeczą całkowicie niewłaściwą, jeśli dotyczy spraw będących przedmiotem ważnego osobistego wyboru. Największą wadą rad jest to, że wspomagani najczęściej w ogóle się  do nich nie stosują, nawet, jeśli wcześniej usilnie o nie zabiegali, a same rady były optymalne, uzasadnione i racjonalne. Udzielając rad, wchodzisz w rolę eksperta- a to zmusza Cię do podejmowania odpowiedzialności za proponowane rozwiązania. Często też jest pokusa do  dokonywania projekcji w postaci ,,gdybym był tobą’’- a wtedy znaczący wpływ na treści porad mają Twe potrzeby, problemy, wartości, a nie rzeczywiste potrzeby osoby wspieranej. Najczęściej mamy ochotę udzielać  rad innym, kiedy nieświadomie spostrzegamy problemy innych jako własne. Osoba której, udzielasz pomocy, może stosować się do twoich rad, a potem obarczyć Cię winą za swe życiowe niepowodzenie, które z nich- nawet tylko w jej mniemaniu- wynikło. Podchodź  do innych z nadzieją, energią, fascynuj się ich indywidualnością, szczerze zachwycaj wszystkimi przejawami ich rozwoju.  

 Kontakt

Kontakt intelektualny, który polega na wzajemnym prawidłowym rozumieniu wypowiedzi i na istnieniu między osobami choćby ograniczonej wspólnoty poglądów. Wyraża się ona przede wszystkim w całkowitym rozumieniu osób dzięki temu, że podczas rozmowy używają one tych samych słów w tych samych znaczeniach. Nie powinieneś dopuszczać do powstania nieporozumień wynikających z wieloznaczności słów. Nie możemy jednak zapominać o znaczeniu komunikacji niewerbalnej to  adekwatne wzajemne rozumienie mimiki, pantomimiki, głosu, akcentu… Towarzyszące naszemu pomaganiu porozumienie polega wiec także na trafnym obustronnym spostrzeganiu intencji. Kontakt ma też znaczenie ogólniejsze. Obejmuje bowiem nie tylko wierne, wzajemne rozumienie się, ale także wzajemne emocjonalne ustosunkowanie się osób, które spotykają się w sytuacji udzielania pomocy. Warunkiem zaistnienia kontaktu jest uznanie celów spotkania za wspólne, a może to nastąpić po konfrontacji wzajemnych oczekiwań.  Niezależnie od twojej woli i intencji, nawet od Twoich przewidywań – niektóre momenty rozmowy mogą być przykre, i to dla obu stron.

Zaufanie zależy od cech osobistych, postaw, a także od różnego rodzaju wpływów zewnętrznych. Warunkiem zaistnienia kontaktu jest uznanie celów spotkania za wspólne , a może to nastąpić po konfrontacji wzajemnych oczekiwań. Staraj się budzić zaufanie w człowieku, jeżeli tylko wiesz, że będziesz w stanie go nie zawieść. I nigdy nie okazuj mu lekceważenia. Jeśli są w tobie takie uczucia- nie pomagaj. To tobie potrzebna jest pomoc.

 W aktywnym słuchaniu najważniejsze jest nauczanie się przekształcania treści podawanych przez rozmówce oraz jednoczesnego odzwierciedlania uczuć. Nabycie umiejętności, bez osadzenia ich w postawie postrzegania człowieka jako wartości samej w sobie, zazwyczaj grozi znacznym ryzykiem manipulacji.

Lepiej jest doradzić to, czego samemu się próbowało.  A jeszcze lepiej – nie doradzać, ale prezentować sobą, praktykować i świadczyć ,,żywym przykładem’’. Porada może być pomocna, jeżeli udziela jej  osoba zaufana posiadająca fachową  wiedzę, opartą na solidnej znajomości pewnej dziedziny. Dobrze jest także, gdy rada wynika z szerszego doświadczenia osobistego. Ostateczna ocena propozycji powinna być dokonana przez wspomaganego. 

 Pomaganie innym jest procesem złożonym i kontrowersyjnym. Bramer definiuje to pojęcie jako PODSTAWOWY PROCES UMOŻLIWIANIA OSOBIE ROZWOJU W KIERUNKU, JAKI SAMA WYBIERA. Autor zakłada, że wspomagany powinien sam wybierać cel swego rozwoju, ale i ponadto stwierdzać, czy w ogóle chce pomocy. Dodatkowo osoba wspomagana może określić podstawowe kategorie oczekiwanej przez siebie pomocy; mogą to być np. nowe informacje, pomoc w podjęciu decyzji, rozwiązywaniu problemów, ujawnieniu uczuć…. Jeżeli osoba jest nawet w pełni świadoma własnego zapotrzebowania na pomoc, nie zawsze potrzebę tę ujawnia, co w dużej mierze zależy od poziomu jej zaufania do Ciebie jako potencjalnego wspomagającego, ale także od jej zdolności do werbalizacji i poziomu ogólnej otwartości. Dobrowolność pomagania jest podstawowym kryterium jakości i moralnej oceny tego zjawiska.

Ćwiczenie : Przywołaj w pamięci przykłady niezręcznych sytuacji „wciskania” dobrych rad, prób wywierania zbawiennego nacisku. Postaraj przypomnieć sobie reakcje osoby wspomaganej w taki sposób. Przeanalizuj. Zauważ też granicę oddzielającą wrażliwość na cierpienie innych od wścibstwa i nachalności.

Wiele ludzi pragnie pomagać innym, ażeby zaspokoić własne, często nie w pełni uświadomione potrzeby osobiste. Robienie czegoś dla innych bez ich zgody, a nawet inicjatywy, przyjmuje często postać bardziej lub mniej jawnej manipulacji. Taka pomoc może być nawet destrukcyjna. Rzecz w tym aby cały czas mieć świadomość, iż etapem końcowym pomocy powinna być samowystarczalność wspieranego. Należy pamiętać o konieczności podsumowania w każdej sytuacji: czy pomoc była skuteczna i w jakim stopniu. Nie potrafimy rzeczowo określić naszej skuteczności ani określić udziału w sukcesie, czy tez porażce osoby wspierającej, a przez to sami pozbawiamy się możliwości rozwoju w tym zakresie. Ogromnie ważne jest uświadomienie sobie, iż pomaganie komuś z założeniem, że robimy coś dobrego dla niego, poświęcając się lub tez to, że to my powodujemy w nim zmianę – jest ignorancją. Taka strategia wynika z postawy wyższościowej, co może budzić wrogość. Nie w każdej sytuacji uzyskujemy skierowany do nas jasny komunikat słowny o poszukiwaniu pomocy Komunikuj w każdym przypadku swą wiarę, że osoba wspomagana przez Ciebie jest ogólnie zdolna do działania komplementarnego i godnego zaufania, co działa na rzecz dobra osobistego i społecznego. Pomaganie powinno odbywać się za zgodą wspieranego a sam proces powinien poprzedzać swoisty kontrakt uzgadniający rodzaj i warunki pomocy. Istotne jest wychodzenie naprzeciw potrzebom, które są niezaspokojone – a ich frustracja może hamować proces rozwoju indywidualnego. Żądania pomocy często dotyczą wychodzenia naprzeciw miłości, bezpieczeństwa, szacunku do samego siebie albo afirmacji społecznej. Wyższy poziom rozwoju można osiągnąć dopiero po zaspokojeniu potrzeb podstawowych. Gdy osoba nie potrafi uczynić tego inaczej, być może zaspokoi je poprzez zbrodnię gwałt czy zaburzenia emocjonalne. Możemy do tego nie dopuścić poprzez stwarzanie poczucia bezpieczeństwa, szacunek, aprobatę. Najbardziej pomocną rzeczą, którą można zrobić dla osoby rozwijającej się, jest dopomożenie jej w pomaganiu sobie poprzez stworzenie warunków aktywizujących jej tendencje rozwojowe i zdolności do korzystania z własnych zasobów.

 Kiedy zgłaszać się o pomoc do specjalisty: Kiedy istnieje ryzyko patologii ograniczonej (obciążenia dziedziczne, urazy, proces chorobowy) , kiedy jesteś uzależniony, gdy masz kłopot z kontaktem z ludźmi (czujesz się osamotniony i jest to dla Ciebie dotkliwe), kiedy masz niepokojące Cię, ostre lub przewlekłe objawy, które Tobie samemu lub bliskim z otoczenia wydają się dziwaczne i trudne do zaakceptowania ( nie spisz, nie jesz ..lub robisz to nadmiernie, masz dziwne myśli i czujesz się prześladowany), gdy Twoje własne sposoby radzenia sobie wyczerpały się lub są całkowicie nieskuteczne, a w dodatku nie uzyskujesz wsparcia w swoim neutralnym otoczeniu ( to Cię przerasta, nie radzisz sobie, wypróbowałeś już wszystko), kiedy jesteś w bardzo silnym lub długotrwałym stresie, gdy przeżywane wydarzenie krytyczne powoduje taka destabilizację, ze nie potrafisz samodzielnie uzyskać powtórnego przystosowania, jeżeli masz znaczne kłopoty z pełnieniem ról społecznych, zwłaszcza tych, które stoją wysoko w Twej hierarchii wartości

Wskazówki dla racjonalnego myślenia i efektywnego działania związanego ze zdrowiem psychicznym:

- poszukaj przyczyn swojego zachowania w sytuacji oraz przeszłości zamiast w domniemanych defektach swojej osoby

- przyglądaj się swoim uczuciom, reakcjom, myślom.

- pozostawaj w bliskich relacjach chociaż z kilkoma przyjaciółmi.

- ujawnij swoje zainteresowania, obdarzaj uczuciami.

- nie mów źle o sobie

- bierz na siebie swoje sukcesy

- skup się i poznaj dogłębnie wszystko to, co czyni Cię niepowtarzalnym, jedynym w swoim rodzaju

- niepokojące Cię objawy somatyczne rozważaj w kategoriach fizjologicznych, poznaj swój rytm, oddech, puls ..

- gdy tracisz poczucie kontroli emocjonalnej nad sytuacją, kiedy nie panujesz nad swoimi emocjami, postaraj się stworzyć dystans poprzez: fizyczne opuszczenie sytuacji, granie ról kogoś innego w danej sytuacji oraz poprzez przeniesienie się w wyobrażeniach w przyszłość, by móc spojrzeć na to, co dzieje się tu i teraz z perspektywy czasu.

- nie rozpamiętuj od nowa raniącej przeszłości

- stawiaj sobie długoterminowe cele

- wykorzystaj czas na odpoczynek, hobby, medytacje

- myśl o sobie jako o aktywnym podmiocie, który w każdej chwili dzięki własnym wysiłkom może zmienić kierunek swojego życia

- przypominaj sobie, że niepowodzenia i rozczarowania mogą być w życiu „ukrytym błogosławieństwem”

- nie kategoryzuj i nie osądzaj zachowań ludzkich (swoich także) jako normalnych lub nienormalnych

- gdy czyjeś zachowanie razi Cię lub niepokoi staraj się być troskliwy i łagodny

Radź sobie jak potrafisz najlepiej i nie bądź dla samego siebie najgorszym z możliwych terapeutów.