Lekcja 29

 Nie wszystkie role są równoważne pod względem zakresu czynności, które przewidują, oraz pod względem znaczenia dla osoby. Są także takie role, które były pełnione krótko, ale ich wymagania były słabo egzekwowane. Bywają też takie role, które były pełnione długo, czy nawet stale, i których wymagania egzekwowane były bardzo stanowczo. Do takich ról należą najczęściej te, które są związane z płcią. Nie zawsze wymagania ról są zgodne, nie zawsze też uda się wykonać wszystkie zadania z nich wynikające w taki sposób, by zadowolić nas samych i nasze otoczenie. Częściej bywa tak, że ktoś jest dobrym pracownikiem, ale złym partnerem, wybitnym politykiem, ale kiepskim ojcem. Już dziecko uczy się ról, staje przed koniecznością zharmonizowania i zintegrowania różnych, czasem sprzecznych wymagań. Opanowując rolę człowiek wytwarza trwałe nastawienia. Wytwarza więc oczekiwania odnośnie tego, co mu się należy w związku z pełnioną przezeń rolą. Opanowując rolę, człowiek wytwarza i u siebie pewne postawy, np. gotowość do podejmowania pewnych zadań społecznych. Pełnienie ról wymaga nie tylko pewnych postaw ale też bardzo specjalistycznej wiedzy i umiejętności. Każdy człowiek uczy się ról. Uczymy się ról, gdy jesteśmy postawieni w sytuacji przymusowej, gdy możliwość wyboru jest nikła i nie możemy robić niczego innego niż to, co nam każą. Powtarzanie wymuszonych czynności utrwala je. Człowiek uczy się ról także i dlatego, że jest nagradzany, kiedy je dobrze pełni, a karany, kiedy robi to źle. Chcąc uniknąć kary musimy zdobywać umiejętności, by móc zachować się zgodnie z tym, czego oczekuje od nas grupa. Człowiek uczy się ról także i poprzez proces identyfikacji z osobami, które pełnią dane role w sposób dla nas wzorcowy. Taka osoba stanowi dla nas model dobrego wykonywania danej roli. Jeżeli dobre wykonywanie roli przynosi satysfakcję, jeżeli mamy okazję obserwować, że ci, którzy to robią, osiągają coś wartościowego, wówczas powstaje w nas tendencja do utożsamiania się z modelem i przejmowania jego cech, a tym samym ma miejsce ćwiczenie roli. W naszym życiu zdarzają się sytuacje, kiedy osoba nie podejmuje przypisanej jej roli. Człowiek może bronić się przed jej podjęciem, albo też całkowicie ją odrzucać. Odrzucanie roli zawodowej może się wyrażać w złym czy niedbałym wykonywaniu czynności charakterystycznych i niezbędnych dla zawodu. Dodatkowo nieakceptacja roli zawodowej uzewnętrznia się w niepodejmowaniu takiego sposobu bycia, który jest zgodny z tą rolą. Człowiek nie podejmuje ról lub odrzuca je aktywnie wówczas, gdy:

- ma negatywne, przykre doświadczenia  skojarzone z pełnieniem tej roli w przeszłości

- nie dysponuje właściwymi wzorcami dla danej roli, albo wzory, które wcześniej dostrzegał, ujawniły mu tylko negatywne aspekty tej roli.

 - Pełnienie roli pozostaje w sprzeczności z jakimś trwałymi, ogólnymi nastawieniami osób

- nie jest przystosowany do pełnienia roli, gdy jest ona dla osoby za trudna

Nasze role mogą przypominać typowe, powtarzalne, nudne i przewidywalne ciągi czynności. One nas kształtują. Kluczowe dla godzenia wymogów różnych ról jest jasne określenie i uświadomienie sobie własnej hierarchii wartości. Niektóre role mają charakter jakby służebny – są podporządkowane innym. Najtragiczniejsza jest jednak nieświadomość konsekwencji swoich wyborów o olbrzymi stres, który towarzyszy konstatacji, iż nie udało się nam właściwie osiągnąć tego, co zamierzaliśmy, albo raczej – że nie wiedzieliśmy, co przez swoje wybory tracimy. Przy każdym wyborze, podjęciu decyzji cos pozostaje poza zakresem świadomości i kontroli. /Podejmuj mądre i dobre dla Ciebie wybory co do ról. Rzutuj swoje życie w przyszłość i staraj się dostrzegać konsekwencje swoich wyborów./ Zawsze może się nam wydawać, że ktoś od nas czegoś oczekuje …  Nie działaj w myśl nierealnych wyobrażeń cudzych oczekiwań. Jeśli już – to spełniaj swoje własne – ale z radością i odpowiedzialnie.