Lekcja 43

 Psychologia jest to nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie. Ludzka świadomość była dostępna badaniu tylko poprzez introspekcję – czyli zeznanie osoby o jej „ zawartości” treściowej, danej jedynie samemu podmiotowi. W.Wundt „ojciec: psychologii i psychofizyki eksperymentalnej, sądził, że przedmiot psychologii ująć należy jako bezpośrednie doświadczenie podmiotu, czyli zjawiska, które człowiek odkrywa w sobie samym metoda samoobserwacji – inaczej właśnie introspekcji. Badacze przyrodnicy zajmowali się wrażliwością i reaktywnością organizmu ludzkiego. Później przyjęto pogląd, że to, co subiektywne, uświadamiane,  jest wtórne wobec realnych stosunków między światem a człowiekiem. W psychologii postaci próbowano objaśniać w sposób nowy zjawisk od dawna znanych. Bujnie rozwinął się behawioryzm, którego korzenie tkwią w badaniach zoopsychologów. Pierwsze powiązania między psychologią zwierząt i ludzi dostrzegł i opracował Thorndike. Zajmował się także badaniami nad uczeniem się ludzi i studiami nad pamięcią, co dało początek psychologii uczenia się. Psychologia behawiorystyczna zmierza poprzez systematyczną obserwację i eksperyment do sformułowania uogólnień, praw i zasad, którym podlega zachowanie się człowieka. Neobehawioryzm mówi, że ten sam bodziec wywołuje różne reakcje, a ta sama reakcja może pojawić się w odpowiedzi na rozmaite bodźce. Trzeba więc było wziąć pod uwagę rolę czynnika pośredniczącego – wnętrza i osobowości. Pojawiła się również refleksologia oraz fizjologiczna teoria odruchów (Pawłow). Pawłowizm zajmuje się „wyższą czynnością nerwową”, posługując się pojęciem odruchu warunkowego i bezwarunkowego, hamowania, indukcji, układu sygnałów oraz typami wyższych czynności nerwowych. Swój znaczny wkład do psychologii wniosła medycyna. Podejścia będące pierwowzorem psychologii klinicznej, sięgają psychoanalizy (Freuda), psychologii indywidualnej (Adler). Pojawiły się również badania nad nerwicą, lękiem, nad zjawiskiem hipnozy. Rozwinęła się również neopsychoanaliza (Horney, Fromm). W tej orientacji psychikę potraktowano jako zorganizowany układ podświadomych sił. Naszym świadomym działaniem kierują wrodzone, instynktowne popędy. Świadomość jest jedynie jedną z warstw psychiki – jej powierzchnią, więc właściwym przedmiotem zainteresowania psychologii winna być podświadoma osobowość. Freudyzm rozwinął metodę wolnych skojarzeń, analizę snów, pracę z oporem oraz zjawiskiem przeniesienia. Metody te miały służyć uzyskaniu wglądu – uświadomieniu sobie rzeczywistej genezy własnych problemów. W ujęciu Adlera teoria skupia się na kształtowaniu się charakterów i ich różnic. Uwzględniano większa rolę środowiska w rozwoju człowieka, a mechanizm terapii stanowiła krytyczna refleksja nad własnym postępowaniem. Ujęcie to stało się podstawa do pracy nad typologią charakterów. W tym samym okresie psychologia skorzystała z koncepcji ewolucyjnej K. Darwina. Rozwój psychiki polega na ciągłym różnicowaniu się i scalaniu. Narządy zmysłu np.  specjalizują się w poznaniu różnych cech tych samych obiektów i zjawisk.. W końcu  - czynności te scalają się, aby globalnie poznać obiekt. Doświadczenie osobnicze pokoleń w takim poznaniu świata utrwala się w postaci instynktów. Do ewolucjonistycznych ruchów w psychologii trzeba zaliczyć psychologię funkcjonalną, która koncentrowała się na funkcji, a nie treści struktur psychicznych. Hormizm zagłębiał instynktowne źródła natury ludzkiej.  Wyodrębniła się psychologia rozwojowa, zajmująca się czynnikami rozwoju psychologicznego. Powstała wiodąca teoria czynników i warunków rozwoju psychologicznego. Głoszono wpływ dziedziczenia i środowiska, często je sobie przeciwstawiając. Olbrzymi wkład w psychologię rozwoju wniósł Piegat. Prowadził badania nad mową i myśleniem dzieci metoda obserwacji ciągłej i klinicznej Ich wynik ukazywał istnienie różnic jakościowych między psychiką dzieci i osób dorosłych. Powstała tez psychologia uczenia się a wraz z nią psychologia wychowawcza.