Lekcja 10a

 Czynniki warunkujące odporność na stres można pogrupować następująco :

- cechy zadania

- procesy fizjologiczne

- zmiany psychologiczne

- stałe właściwości jednostki

Poziom, na jakim wykonujemy zadanie w stresie, zależy od treści i jakości samego zadania. Zadanie łatwe, znane wykonujemy poprawnie nawet w dużym stresie. Podobnie z zadaniami dobrze określonymi, jasnymi. Zdolność do konstruktywnego zachowania w stresie wiąże się też ze zmianami fizjologicznymi. Np. choroba, zmęczenie czy też zażywanie leków mogą mieć wpływ na radzenie sobie w stresie. W człowieku zachodzą też istotne zmiany psychologiczne, które powstają niezależnie od sytuacji stresowej, gw. zmianę, która dotyczy charakteru motywacji prowadzącej do wykonywania konkretnych czynności w stresie. Treść motywacji wiąże się na pewno z jakością funkcjonowania w stresie.. Osoba motywowana przez dążenie do sukcesu, czy osiągnięć inaczej poradzi sobie w trudnej sytuacji niż gdyby motorem jej działania była chęć uniknięcia kompromitacji i niepowodzenia. Zmiana treści motywu u określonej osoby może wiec doprowadzić  do zmiany poziomu odporności. W przezwyciężaniu sytuacji trudnych największą role będą odgrywały czynniki osobowościowe. Wg, badań ; zdrowie, wytrzymałość, oraz cechy układu nerwowego. Najważniejsze cechy centralnego układu nerwowego, które współdecydują o powodzeniu w zmaganiu się ze stresem, to siła i zrównoważenie centralnego oraz autonomicznego układu nerwowego. Odporność na stres jest zależna od względnie trwałego typu emocjonalności osoby. Zależy ona od ogólnej pobudliwości emocjonalnej, ale zależność  tę komplikuje jeszcze zanik i treść procesu emocjonalnego. Pobudliwość – łatwe, szybkie  i silne reagowanie na bodźce. W odpowiedzi na stres pojawiają się – obok niepokoju – również emocje pozytywne i należy się spodziewać większej odporności. Ma to związek z pozytywnym wpływem dotychczasowych doświadczeń, odnoszeniem sukcesów, wiara w swe możliwości ( ćwicz.3). Reakcje lękowe czy tez agresywne wiążą się ze zgeneralizowanym oczekiwaniem porażki, niską samooceną. Wysokiej odporności na stres sprzyja potrzeba osiągnięć z towarzyszącą jej postawą zadaniowa. Istotna jest także potrzeba autonomii, niezależności oraz nastawienie ekstrawertywne. Poza specyficzna treścią  potrzeby i motywów wielka rolę odgrywa tez ich natężenie : nazbyt wysokie powodują dezorganizację czynności wywołując nad-optymalne pobudzenie. Od schematów poznawczych zależą ;

- sprawność orientacji w otoczeniu ( dokładność, obiektywność, ogólność w ujmowaniu zjawisk)

-trafność spostrzegania społecznego

-poziom inteligencji ogólnej-struktura uzdolnień

„Możemy być rozliczani” jedynie z użytkowania inteligencji, a nie z tego ile jej dostaliśmy od natury.

Inna kategoria ważną dla powodzenia w walce ze stresem jest nasza wiedza. Powodzenie warunkuje wiedza bogata, operatywna, hierarchiczna i zorganizowana – ale wiedza nie jest tożsama z intelektem. Aby skutecznie funkcjonować w sytuacji trudnej, należy dysponować takimi strukturami poznawczymi, które można opisać jako: a) zróżnicowane, b) plastyczne, c)otwarte dla nowych informacji.

Wg. systemu przekonań : ludzie postrzegają świat jako potencjalne źródło zagrożeń i niebezpieczeństw reagują w stresie silnymi emocjami, co dezorganizuje ich zachowanie. Nasz poziom działania w stresie podnosi także sprawność samo orientacji i kontroli naszych procesów i działań. Ważna staje się tutaj obiektywna i realistyczna samowiedza, samoświadomość i mechanizmy samokontroli, kontroli emocjonalnej oraz ogólna dojrzałość emocjonalna. Osoby nieodporne na stres cechują się poczuciem nieszczęścia, brakiem wiary w swoje możliwości, wykazują skłonność posiadania nierealistycznie niskiego poziomu aspiracji, czyli do tzw. „postawy asekuranta”. Pewne znaczenie ma nie tylko sam poziom samooceny, ale stopień i kierunek rozbieżności między obrazem siebie  a sposobem oceniania osoby przez otoczenie. Osoby, które czują się niedoceniane przez środowisko, zachowują się w stresie najmniej optymalnie. Nieco lepiej funkcjonują w trudnej sytuacji ludzie, którzy czują się przeceniani przez własne środowisko, a najlepiej funkcjonują ci, co ich samoocena zbliżona jest do oceny społeczeństwa.. Nie wolno nam pominąć także roli umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych,  jak i plastyczności programów działania, którymi posługuje się podmiot. Korzystny wpływ na rozwój odporności w stresie wywierają także przeżycia, które mają charakter „zmagania się „ze stresem, w warunkach zabezpieczenia. Chodzi tu o taki typ doświadczenia, z dzieciństwa, w którym dziecko pokonuje samodzielnie przeszkody i utrudnia, mając jednocześnie możliwość skorzystania z pomocy rodziców. Najważniejszy czynnik, który udało się wielokrotnie już uchwycić w badaniach, to historia sukcesów – pozytywny charakter doświadczeń z przeżytych sytuacji stresowych. Ważne jest tez stopniowanie natężenia stresu. Wyuczone, nawykowo lub świadomie stosowane techniki kontroli emocjonalnej polegają na podejmowaniu zabiegów, które pozwalają na opanowanie napięcia emocjonalnego i sprawowanie kontroli nad swym działaniem. Można więc próbować nauczyć się przewidywać własne reakcje na stres i zdawać sobie sprawę z dynamiki tego procesu. Innym typem kontroli jest tłumaczenie negatywnych emocji, lęku.  Przypomina to stosowanie doraźne mechanizmu obronnego. Stosowanie tego zabiegu jest w formie stałej i utrwalonej wysoce niekorzystnie dla naszego zdrowia ale doraźnie opłacalne.