Lekcja 14

 Samowiedza jest systemem sądów osobistych, a w jej skład wchodzą:

- sądy opisowe –samoopisy (mam 16 lat, jestem ładna)

-  sądy wartościujące – czyli samooceny ( dobrze pływam)

- sądy o standardach osobistych – to zespoły życzeń i pragnień na temat własnej osoby (chcę ukończyć studia)

- sądy o regułach generowania wiedzy o sobie,  w których człowiek zdaje sobie sprawę z tego, w jaki sposób stworzył sobie wyobrażenie o swoich kompetencjach ( myślę o sobie to, co inni o mnie mówią)

- reguły komunikowania tej wiedzy o sobie – decydują one o sposobie przekazywania Ja prywatnego w Ja publiczne, czyli autoprezentacja (obcym nigdy się nie zwierzam, wiem że w rodzinie mogę pozwolić sobie na niewielka szczerość)

Synteza – określenie całościowego wrażenia, które pojawia się po analizie poszczególnych elementów.

Poczucie tożsamości określane jest jako świadomość własnej ciągłości w czasie, stałości i spójności, przekonanie o pozostaniu tym samym w ciągle zmieniającym się świecie. Poczucie tożsamości osiąga osoba, która wg. Ericsona, korzystnie rozwiąże kryzys dorastania. J.E. Marcia wyróżnia 4 stany – poziomu rozwoju naszej tożsamości :

1.Dyfuzja tożsamości, która polega na braku poczucia ciągłości, bycia tym samym oraz na trudnościach ze scalaniem sprzecznych ról. Człowiek nie umie w tej fazie odpowiedzieć na pytanie : „Kim jestem?” i nie jest zdolny dokonywać samodzielnych wyborów.

2. Tożsamość lustrzana – polega na przejmowaniu tożsamości od rodziców lub innych osób znaczących z naszego otoczenia. Odpowiadamy na pytanie „Kim jesteś?”, „Do czego zmierzasz?” w sposób wskazujący na lustrzane odbicie zachowań innych ludzi. Człowiek z taka tożsamością nie jest w stanie samodzielnie rozwiązać kryzysu występującego w okresie dorastania.

3. Tożsamość odroczona (okres moratorium) – polega na odroczeniu i opóźnieniu rozwiązania kryzysu w fazie dorastania. Osoba widzi wiele możliwości przezwyciężenia kryzysu oraz ukształtowanie dojrzałej tożsamości ale nie umie dokonać wyboru. Preferencje takiej osoby nie są stabilne. Można o niej powiedzieć, ze reaguje ad hoc,  że jest ciągle w stanie przeddecyzyjnym.

4. Tożsamość dojrzała – polega na posiadaniu poczucia własnej odrębności, stałości i ciągłości. Taka jednostka poprawnie rozwiąże kryzys występujący w okresie dorastania. Wie kim jest i jakie są jej preferencje w złożonym, dynamicznym i niepewnym świecie.

„Nie pozostawaj sam, gdy potrzebujesz usłyszeć własne myśli w ważnej kwestii, a na dodatek – cudzą reakcję potwierdzającą wagę Twojego istnienia”

Szczególna rolę w określeniu tożsamości jednostki odgrywają tzw.  sądy dystynktywne, czyli te, których przedmiotem są cechy najbardziej swoiste i charakterystyczne dla danej osoby. Decydują one o jej odrębności i niepowtarzalności. Taką cechą może być wszystko, co wyróżnia jednostkę w grupie (np. inna narodowość, religia), a przez to dostarczają one najwięcej danych o jednostce.

Ludzie wychowani w kulturach nie antropocentrycznych ( gdzie osoba człowieka nie jest ujmowana jako wartość sama w sobie), w sferze anonimowości i w myśl wychowania standardowego „uśredniającego” – posiadają bardzo niewiele wyróżników, stad też ich tożsamość jest niesprecyzowana, niepewna. Wiąże się ona często z kategoriami nieakceptowanymi społecznie.

Granice między Ja i nie – Ja SA rozmaite. Jesteśmy nastawieni na wyszukiwanie faktów świadczących o naszej odrębności. Oprócz sądów dystynktywnych, poczucie tożsamości zależy też od stabilności naszych samoocen. Im bardziej są one niepodatne na zmiany pod wpływem sytuacji, tym poczucie tożsamości pewniejsze, bardziej określone.

O tożsamości decyduje to, co trwa, a nie to, co się zmienia. Ważna jest wiec relacja między Ja – przeszłym, Ja – teraźniejszym i Ja – przyszłym. Osoby z rozwiniętym poczuciem tożsamości są:

- bardziej odporne na stres

- preferują zachowania nonkonformistyczne

-  mają znaczne oczekiwania wobec różnych dziedzin życia

- mają adekwatny poziom aspiracji.

Zaburzenia tożsamości wpływają na strukturę i kierunkowość naszych działań – deformują one przebieg kontaktów międzyludzkich. Osoby z tak zaburzoną tożsamością ukazują często ambiwalentne a jednocześnie pozytywne i negatywne reakcje typu Dążenie – unikanie” w sytuacji społecznej. W takiej sytuacji może pojawić się znaczny lęk przed nadmierna kontrola zewnętrzną albo też … przed brakiem jakiejkolwiek kontroli. U osób z zaburzeniami tożsamości także występują zaburzenia seksualne.

Aby osiągnąć poczucie tożsamości niezbędna jest koncentracja na sobie. Zogniskowanie uwagi na sobie wywołuje zarówno skutki pozytywne,  jak i negatywne. Ich proporcje zalezą w dużej mierze od częstości oraz stopnia koncentracji na sobie. Koncentracja uwagi na sobie pozwala nam lepiej poznać własną osobę i zrozumieć swoje miejsce wśród innych. Ułatwia też  wykrycie wewnętrznych przyczyn naszego zachowania. Często jednak postawa wobec własnej osoby staje się mniej pozytywna. Wolimy lubić siebie jako „kota w worku” niż jako „pod mikroskopem”. Skupiając uwagę na sobie jaśniej dostrzegamy rozbieżność między samoocenami a standardami osobistymi; między Ja – realnym a Ja idealnym. Ludzie skoncentrowani na sobie bardzo często odrzucają negatywne informacje zawarte na swój temat oraz dokonują dewaluacji wartości ich źródła. Uzyskane już poczucie tożsamości pozwala nam na podejmowanie konstruktywnych działań podmiotowych. Umożliwiają one prace nad własnym charakterem i intelektem, rozwojem osobistym. GOETHE : „ Największe szczęście człowieka to  właśnie jego indywidualność”.