Lekcja 15

 Samoocena jest cenzurą wystawioną samemu sobie. Samooceny jako element samowiedzy SA rodzajem sądów wartościujących. Dotyczą one specyficznych cech  człowieka takich jak :

- właściwości fizyczne (wygląd, zdrowie, sprawność)

- cechy osobowości (zdolności twórcze, struktura motywacji, dojrzałość emocjonalna)

- stosunki z innymi (pozycja w rodzinie, w innych grupach odniesienia, ogólna atrakcyjność społeczna)

Badania dotyczące klasyfikacji samooceny skupiły się bardziej na efektach procesy formułowania ocen, niż jego przebiegu, który można podzielić na kilka faz:

1 Gdy masz zadanie napisać  opinie o samym siebie, być może weźmiesz pod uwagę taką cechę – wymiar jak np. krytycyzm.

2  Po wyartykułowaniu tej cechy prawdopodobnie przedzielisz ja na kilka kategorii. Może weźmiesz tylko dwie: krytyczny -  niekrytyczny, a być może weźmiesz pod uwagę Az 5 natężeń tej cechy: naiwny, ufny, krytyczny, krytykancki, negatywista.

3 Dalej jest wartościowanie tej cechy; a) niektóre cechy wartościujemy w sposób liniowy, wtedy jej wartość jest wprost proporcjonalna do natężenia. Wraz ze wzrostem natężenia danej cechy rośnie jej wartość (dotyczy to np. inteligencji, atrakcyjności fizycznej), b) inne – to posługiwanie się funkcją jednowierzchołkową, czyli traktowanie środkowego, średniego natężenia cechy jak bardziej wartościowego nie natężania eksperymentalnego, c) można brać tez funkcję w kształcie litery V, gdzie najmniejszą wartość posiada jej natężenie środkowe, a najwyższą natężenie biegunowe (skrajne). Sposoby przypisywania danej cesze wartości są całkowicie indywidualne. Tą samą cechę różni ludzie mogą oceniać różnorodnie.

4 W tej fazie osoba formułuje ostatnia samoocenę, czyli podaje określone cechy i określa ich natężenie wraz z ich  subiektywnymi wartościami

Np. osoba pisząc, ze jest średnio –krytyczna sformułuje bardziej pozytywną samoocenę. Przykładowo: chłopak mówi, ze ma 180 cm wzrostu. Jest to element samoopisu. Dopiero, gdy twierdzi, że jest zbyt wysoki i to go martwi – dokonuje on samooceny.

Jakie czynniki decydują o wysokości i jakości samooceny?

Badania empiryczne nie są jednoznaczne, wskazują na zależność samooceny od : statusu społeczno – ekonomicznego oraz sytuacji rodzinnej człowieka. Oceniając siebie osoba bierze tez pod uwagę wyniki własnych działań. Porównuje je z rezultatami planowanymi oraz z osiągnięciami innych. Człowiek odnoszący sukcesy ma generalnie wyższą samoocenę. Wielu badaczy podkreśla, że samoocena zależy od opinii i ocen, które formułują na nasz temat inni ludzie. W procesie tym znaczną role odgrywają emocje, dążenia do obrony własnej osoby, chęć zdobywania aprobaty społecznej. Obok ogólnego pytania „Jaki jestem” ludzie pytają sami siebie o ocenę poszczególnych, posiadanych przez siebie cech. Formułują także pytania „Jaki chciałbym być” Wyznaczają też standardy osobiste, czyli stany, które chcą osiągnąć

Gombrowicz „Ferdydurke” „człowiek jest najgłębiej uzależniony od swojego odbicia w duszy drugiego człowieka, chociaż by ta dusza była kretyniczna”

 Zespół takich wewnętrznych standardów dotyczących własnej osoby określa się  często w psychologii jako „Ja idealne”