Lekcja 15 a

 Sądy opisowe i samooceny. Każdy z nas formułuje tylko jeden sąd w określonej sprawie np.  mówisz, że znasz dwa języki obce (sąd opisowy) i oceniasz, że te umiejętności są zbyt małe ( samoocena). Natomiast nasze pragnienia i aspiracje mogą być różne w tej samej sprawie, np. możemy formułować standard optymalny ( idealnie byłoby znać 4 języki obce), oraz taki,  który dostarczy stanu „przyzwoitego”, zadawalającego, normalnego ( powinienem znać dwa języki obce na dobrym poziomie) Stany pożądane, czyli treści naszych standardów, uważamy subiektywnie za bardziej cenne niż stany aktualne. Wartości naszych pragnień są najczęściej wyższe dla nas aniżeli wartości naszych samoocen. W pewnych, określonych jednak wartościach naszych stanów pożądanych i aktualnych jest identyczna. Wówczas osoba dąży jedynie do zachowania status quo, utrzymania aktualnego obrazu siebie. Odpowiednim przykładem jest dążenie osoby starzejącej się do zachowania dotychczasowej sprawności umysłowej i fizycznej. Ważne, aby odróżnić pytania: „Jaki chciałbym być?” - - pytanie o standardy, „Jaki mógłbym być?” – o możliwość, która wchodzi w skład samooceny i samoopisu, „Czego inni oczekują ode mnie?” – pytanie dotyczące wiedzy o innych ludziach.  Standardy osobiste nie zawsze są reprezentowane w naszej świadomości. Ich treść zależy od środowiska rodzinnego, w którym wyrośliśmy, od statusu społeczno-ekonomicznego, naszego otoczenia, od cech indywidualnej psychiki – typu osobowości oraz od tradycji kulturowej naszej grupy. Obraz własnej osoby tworzymy zbierając dane oraz odpowiednio je integrując.  Ludzie często zdaja sobie sprawę z pochodzenia swoich samoocen i standardów, mówią,  posługują się samoobserwacją, porównaniami, opiniami ważnych w ich życiu ludzi, Stosowane SA trzy ogólne strategie kombinacji informacji na swój temat :

1 Liniowa (kompensacyjna) polegająca na sumowaniu dostępnych informacji o sukcesach, niepowodzeniach, wadach i zaletach. Biorąc pod uwagę sumę opinii formułujemy ogólny sąd opisowy.

2 Koniunkcyjna – jednostka formułuje wysokie samooceny jedynie wtedy, gdy wszystkie informacje są pozytywne. Jedno niepowodzenie może spowodować gwałtowne zaniżenie całej samooceny . Często stosują je osoby o generalnie niskiej samoocenie

3 Alternatywna – osoba formułuje wysokie samooceny, gdy co najmniej jedna informacja jest pozytywna; o samoocenie decydują najlepsze momenty życia. Prowadzi wiec ona do samooceny zawyżonej ( charakterystyczna dla psychotyków lub niektórych przestępców o osobowości psychopatycznej)

Okazuje się, że ludzie opisujący i oceniający świat zewnętrzny najczęściej stosują strategie liniowe, ale rzadko zdaja sobie z tego sprawę. Zakres i treść wypowiedzi o sobie zależą od dystansu psychologicznego między ludźmi. Im bardziej sztywne i oficjalne SA stosunki między ludźmi, im chłodniejsza wzajemna relacja, tym treści osobiste SA bardziej ubogie, skąpe i płytkie. Dążenia do uzyskania aprobaty społecznej decydująco wpływają na naszą autoprezentacje. Dążąc do uzyskania podobieństwa prawdopodobnie zapewniamy sobie większe poczucie bezpieczeństwa, spodziewając się zachowań przyjaznych wobec nas. Nie jest to prawdopodobieństwo rzeczywiście spostrzegane, lecz rodzaj mniej lub bardziej świadomych manipulacji – dążeń do upodobnienia się, które wynika chyba z niepokoju związanego z przewidywalną sytuacja oceny.

Struktura samowiedzy może przyjąć postać:

- zatomizowaną – kiedy jest zbiorem luźnych, rozproszonych sądów osobistych, a nie ma w niej sadów ogólnych, ani też hipotez wyjaśniających.

- wiązkowa -  kiedy przyjmuje postać układów sądów, między którymi zachodzą pewne relacje – poszczególne elementy są spójne i zgodne, ale układ nie tworzy całości

- hierarchiczny – gdy składa się na nią wiele poziomów ogólności

- mieszaną – gdy występują elementy poprzednich typów.

Nie u każdego w strukturze samowiedzy pojawia się pełna harmonia. Im bardziej system samowiedzy jest zintegrowany, im więcej w nim sadów uporządkowanych hierarchicznie i mniej sądów rozproszonych, tym mniej występuje w nim sprzeczności. Samooceny i standardy centralne, te, które pełnią szczególnie istotną rolę w życiu jednostki, są z reguły bardziej spójne niż sądy peryferyczne, dotyczące spraw mniej istotnych. Każdy człowiek z reguły przypisuje niższe wartości cechom przez niego pożądanym.