Lekcja 16

 Ci, co chcą wiedzieć, co i po co się dzieje, chcą wpływać, ulepszać, decydować i wszędzie ich pełno, złości ich bierność, pochwalają czyn – w teatrze życia są reżyserami.  Inni zaś płyną jak listki, są mało adekwatni, co najwyżej po narzekają na świat, ale nie biorą się, za urządzanie go na nowo, niczym się nie sugerują zbytnio, wykorzystują to, co im każą inni, odtwarzają to czego się nauczyli i mogą to zrobić poprawnie – w teatrze życia są aktorami. Ci pierwsi ponoszą spore koszty, ale i maja swoje profity w postaci uczucia dumy z sukcesu. Ich Zycie jest ciekawsze, ale i tez więcej cierpią i szybciej się spalają. Ci drudzy żyją pomalutku, są spokojni, bezpieczni w stałych warunkach – posiedli spokój – ale bardzo kruchy. Reżyserzy widzą siebie i innych jako silnych, operatywnych, odpowiedzialnych albo też winnych samym sobie. Aktorzy – jako uwikłanych w układy, spiętych i biednych, pozbawionych ochrony lub bezpiecznych a zależnych. Koncepcja poczucia umiejscowienia kontroli – to – sposób ujęcia problemu. Koncepcja atrybucji – sposoby postrzegania ludzi.  Poczucie umiejscowienia kontroli najczęściej jest traktowane jako jeden z wymiarów osobowości Stanowi kontinuum od poczucia zewnętrznego umiejscowienia kontroli  ( J. Rotter). Umiejscowienie kontroli sprowadza się zasadzie do posiadanego przeświadczenia o tym, od czego zalezą wyniki działań jednostki. Rozpatruje się tez jako tzw. teorie atrybucji.  Umiejscowienie kontroli jako wymiar osobowości określa, w jakim wymiarze ludzie wierzą, ze to właśnie oni kontrolują uzyskiwanie wzmocnień (rezultatów) za pomocą własnych zachowań, a jak, dalece są przekonani, iż wzmocnienia te są kontrolowane zewnętrznie np. losowo. Wg. Rottera : Określone klasy zachowań są kształtowane przez 3 grupy czynników : a) oczekiwania, b) wzmacnianie, c) sytuacje psychologiczne. Oczekiwanie to prawdopodobieństwo, z jakim osoba spodziewa się pewnego wzmocnienia, jako rezultat podjętego przez nią zachowania w danej sytuacji. Prawdopodobieństwo jest subiektywne, psychiczne. Jeżeli większość zachowań prowadzi do pożądanych efektów (wzmocnień) to jego zgeneralizowane oczekiwanie będzie miało charakter wysokiego prawdopodobieństwa osiągnięcia spodziewanego rezultatu. W działaniu pojawia się tez oczekiwania specyficzne, związane z określonym wycinkiem naszej aktywności np. z praca zawodową. Oczekiwania zgeneralizowane i specyficzne oddziaływają na siebie nawzajem, a ostateczne oczekiwanie sukcesu – czyli pożądanego wzmocnienia – jest wypadkowa ich obu. Oczekiwania zgeneralizowane odgrywają ważną rolę w sytuacjach nowych dla podmiotu, a specyficzne są tym ważniejsze, im sytuacja jest bardziej znana. Generalnie oczekiwania (ich wielkość) nie SA związane z wartością wzmocnienia.  Uzyskanie 1 czy 6 w szkole możemy oczekiwać z takim samym prawdopodobieństwem dla obu tych ocen..  Za wzmocnienie uważa się wszystko to, czego efektem jest pojawienie się ukierunkowanego zachowania. Rzadko konkretne zachowanie jest konsekwencją tylko jednego wzmocnienia, które nie działa z jednakową siłą – różnią się wielkością wyznaczaną subiektywnie. Wartość tą określa stopień preferencji wobec dowolnego wzmocnienia spośród tych, które mogą się pojawić, jeżeli szanse, że wystąpi którekolwiek z nich są równe. Wartość wzmocnienia zależy więc od wyniku porównań z innymi możliwymi do uzyskania wzmocnieniami. Wzmocnieniem dla człowieka mogą być pieniądze, władza, lub miłość – są niezbędne do potrzeb (Wartość – ilość rzeczy możliwych do zakupienia) Siła potrzeby zależy od wartości celu, na który jest skierowana, oraz od związanego z nim oczekiwania. O wartościach wzmocnień i o potrzebach osoby wnioskuje się na podstawie zachowań człowieka. Sytuacja psychologiczna natomiast jest ogromnie ważną determinantą ludzkiego zachowania. Nie wystarcza wiedza o osobowości człowieka, aby móc przewidywać jego zachowanie. Trzeba znać również sytuację, która wyzwala oczekiwania osoby i kształtuje wartość wzmocnień. Obiektywnie sytuacje mogą się znacznie różnić, ale osoba może je spostrzegać podobnie. Spostrzeganie innych ludzi jako zagrażających powoduje ujmowanie wszelkich sytuacji interpersonalnych jako zagrożeń, na które odpowiada się identyczną reakcją. Gdy analizujemy sytuację psychologiczną musimy określić przesłanki determinujące oczekiwania i wartości wzmocnień, bo to one kształtują zachowania jednostki. Określoną potrzebę człowieka , można zrealizować dzięki całemu zbiorowi zachowań.  Może się zdarzyć, że jednostka ma bardzo silną potrzebę, lecz jednocześnie niskie oczekiwanie uzyskania wzmocnień. Taka sytuacja powoduje uruchomienie zachowań obronnych lub psychopatycznych. Przykładowo: Człowiek pragnie, ale nie okazuje sukcesu … W myśl teorii społecznego uczenia się nawet lęk traktowany jest jako niskie oczekiwanie uzyskania wzmocnień z obszaru wartości potrzeby – wtedy możemy spodziewać się występowania konsekwencji w postaci : represji, zachowań unikowych, depresji czy niepowodzeń w uczeniu. / Umiejscowienie kontroli to względnie trwała indywidualna właściwość. Ujawnia się ona w kolejnych kontekstach, sytuacjach. Jeśli czyjeś przekonanie o umiejscowieniu kontroli wyzwala jego określone zachowania, to tym samym kształtuje strukturę danej sytuacji./