Lekcja 16a

 Ludzie, którzy sadzą, ze wyniki tj. sukces i niepowodzenie, nagroda i kara zależą od zewnętrznych sił na które oni sami nie maja wpływu – to tzw. „radarowcy” „Kiedy wzmocnienie jest spostrzegane jako następstwo podjętego przez niego działania, lecz jednocześnie nie będzie konsekwencją wyłącznie tego działania, wówczas w naszej kulturze jest to na ogół spostrzegane jako rezultat szczęścia, szansy losu lub jako pozostające pod kontrolą innych, posiadających władzę albo jako nieprzewidywalne z powodu wielkiej złożoności otaczających jednostkę sił” (Rotter) Na wykształcenie się poczucia umiejscowienia kontroli (wewnątrz- i zewnątrz sterownej) podstawowy wpływ ma określony typ wychowania w rodzinie. Rozwój osób zewnątrz sterownych przebiegał przy braku spójności zachowań rodzica, braku jasności i konsekwencji w formułowaniu zadań, ograniczeń i ich skutków. /Taki sposób wychowania, który uniemożliwia dziecku osiągnięcie psychicznej samodzielności poprzez tłumienie jej wszystkich przejawów,  jest w istocie „zgubny dla potomka” /. Tłumienie może przybrać dwie różne formy: 1 Z jednej strony może polegać na stosowaniu i nadzorowaniu dziecka we wszystkich najbłahszych nawet sprawach. 2 Z drugiej strony może pojawić się postępowanie polegające na spełnieniu wszystkich pragnień czyli zachcianek dziecka. Są takie matki (czasem i babcie), które nieustannie czujnym okiem śledzą swoje dziecko, ciągle ostrzegają i nakazują. Wszelkie reguły mogą stać się skuteczne, gdy będą nieliczne i ważne (zrozumiałe, zasadne i wynegocjowane). Drugi sposób jest bardziej zawoalowany, subtelny lecz szkodliwy. Spełnianie zachcianek dają samym dorosłym różnorodną satysfakcję. Stosowanie takiego sposobu jest egoistyczne. Ludzie nie wiedzą, że to też był ich problem, a dziecko nie ma z tym nic wspólnego … Natomiast cieszą się, że dziecko jest zadowolone, że deklaruje sympatię do nich. Zjawisko to występuje głównie u osób dobrze sytuowanych, które deklarują się swoimi możliwościami materialnymi i na nich opierają poczucie własnej wartości. Konsekwencje takiego postępowania są dla takiego dziecka w dalszym rozwoju poważne. Pojawia się niechęć do podejmowania własnych wysiłków. Wszystko czego dziecko chce przychodzi do niego w gotowej postaci, bez aktywności z jego strony. / Dziecko takie nie ma szansy na zaobserwowanie związku: zachowanie – jego konsekwencja, niezbędnego dla wytworzenia w sobie wewnętrznego poczucia kontroli/.Jedyne czego dziecko to może się nauczyć to wymuszania, wyłudzania, manipulowania otoczeniem. Takie dziecko jest absolutnie „ofiarą” niemądrych dorosłych, ale – mimo tego – staje się osoba niesympatyczną, wyrachowana, motywowana wyłącznie materialnie, niezdolną do odczuwania głębokich uczuć, do okazywania bezinteresowności i bezwarunkowej miłości. Nauczono je kochać za coś. Nierzadko dzieci takie wyrastają na sprytne gapy –są skrajnie ograniczone. /Doskonale rozumieją, ze inni cos robią aby uzyskać określone rezultaty, ale przecież to inni, nie oni/. Odzyskują pewność siebie i pełną równowagę dopiero wtedy, gdy znajdą kogoś na kim będą mogli się oprzeć. Poza stylem wychowania, na wytworzenie się zewnątrzsterownośi maja wpływ i inne czynniki /Dzieci urodzone w dalszej kolejności, niezależnie od płci, częściej prezentują w życiu poczucie kontroli zewnętrznej/, gdyż dłużej i intensywniej niż pierwsze były traktowane i ochraniane jako malutkie i nieodpowiedzialne. Modyfikująco na poczucie kontroli ma pobyt w więzieniu: na początku odbywania kary pozbawienia wolności rośnie zewnątrz sterowność, potem wraca do stanu przeciętnego, a pod koniec pobytu w więzieniu – znów wzrasta. Na początku tej sytuacji i na jej końcu rośnie niepewność i lęk. U grup z niższej klasy społecznej szanse na wzrost kontroli zewnętrznej są większe. Kontrola zewnętrzna rośnie wraz ze wzrostem niepewności, nieokreśloności i  przekonaniu o braku możliwości wywierania wpływu  i kontrolowania otoczenia w sensie obiektywnym. Badania wykazały tez związek poczucia umiejscowienia kontroli zewnętrznej z obserwowanymi wydarzeniami społeczno- politycznymi, tymi, które SA od nas niezależne ale zagrażające  nam w dalszej perspektywie. Poczucie kontroli „radarowca”  wzmagane jest zjawiskiem przedłużającej się zależności emocjonalnej, społecznej i materialnej osób młodych i od ich rodzin pierwotnych. Utrudnia ono dostrzeganie związku własnych działań z ich konsekwencjami.

Ćwiczenie 1

Zaplanuj i przeprowadź mini badanie związku kolejności urodzenia z umiejscowieniem kontroli. Wybierz ze swojego otoczenia po trzy osoby reprezentujące skrajne nastawienia wobec spostrzegania źródeł kontroli wzmocnień. Zapytaj w jakiej kolejności przyszły na świat. Zaobserwuj czy dostrzegasz jakieś prawidłowości?, Jakie są Twoje wnioski?, Jaką liczbę osób  należałoby zbadać, aby móc uogólnić wyniki?