Lekcja 17

  Teoria atrybucji. Atrybucja – przypisanie czegoś komuś lub czemuś. Tego co przypisujemy w ogóle nie widzimy, jedynie wnioskujemy o tym. To, jak postrzegamy innych i siebie i jak funkcjonujemy w relacjach interpersonalnych, jest efektem przypisania określonych cech, właściwości lub stanów sobie i innym. Spostrzegając innych, widzimy ich poprzez zachowania, na podstawie których wnioskujemy o pewnych cechach. Możemy tez spotkać się ze stwierdzeniem, że atrybucja jest wnioskowaniem obserwatora o stanie wewnętrznym działającego lub samego siebie na podstawie zewnętrznego zachowania. Gw. zadaniem atrybucji jest formułowanie reguł, którymi posługuje się osoba, która na podstawie zewnętrznego zachowania wnioskuje o stanach wewnętrznych, oraz reguł tworzenia obrazów obserwowanych osób na podstawie tych stanów wewnętrznych, które zostały im przypisane. Zachowanie – stan wewnętrzny – obraz osoby. Skacze- radość- szczęśliwa osoba.

Różnice pomiędzy spostrzeganiem ludzi i innych obiektów: !. Ludzie doświadczają stanów wewnętrznych. Dzięki zdolności do introspekcji uświadamiamy je sobie i możemy wnioskować o istnieniu podobnych stanów u innych osób. 2. Ludzie mogą być spostrzegani jako przyczyna sprawcza działania, w którym uczestniczą, mogą więc być obarczeni odpowiedzialnością za jego przebieg. 3. Ludzie odbierani przez innych jako zdolni do rozmyślnego i planowanego manipulowania przedmiotami i osobami. Osoba musi wypracować sobie schemat przyczynowo – skutkowy aby móc przewidywać prawdopodobne zachowania innych – schemat ten stanowi jednocześnie podstawę planowania  jej własnych działań. Cechy procesu spostrzegania społecznego:

- ludzie starają się stworzyć bardzo spójne wyobrażenie innych

- czynnikiem warunkującym tą zgodność jest wymiar oceny (lubię – nie lubię), gdzie dużą rolę odgrywa pierwsze wrażenie

- dla wytworzenia społecznego wyobrażania o innych wystarczy nam bardzo niewielka liczba informacji

Wstępna informacja stwarza nam pewien pierwotny układ odniesienia, którym posługujemy się przy interpretowaniu późniejszych informacji. Niby : do wytworzenia obrazu człowieka wystarczy nam znikoma liczba informacji o nim. Sytuację dodatkowo komplikuje wpływ stereotypów. Stereotypy – to wyobrażenia, które wiążą się z gotowością do przypisywania pewnych cech całym grypom ludzi. Gdy stereotypowe wyobrażenia są oparte na realnych doświadczeniach i  stanowią  stosunkowo trafne  uogólnienia, to ułatwiają nam one nasze postępowanie w kontaktach z określonymi reprezentantami różnych grup. Często jednak bywają zupełnie fałszywe i znacznie utrudniają nam spostrzeganie i docenianie roli indywidualności i specyfiki konkretnej osoby. Ma to ujemny a nawet destrukcyjny wpływ na nasze stosunki z innymi. Wg. badań : a) potrafimy zgodnie określić cechy, jakie rzekomo posiadają inne osoby, b) osoby oceniające potrafią być zgodne co do najbardziej charakterystycznych, ich zdaniem ( np. cech grupy etnicznej z którą nie mieli do czynienia) Stereotyp: Japończycy – są inteligentni, pracowici, postępowi, sprytni i chytrzy Żydzi – sprytni, chciwi, pracowici, łapczywi, inteligentni, Amerykanie – pracowici, inteligentni, materialiści, ambitni i postępowi Murzyni – przesądni, leniwi, beztroscy, ignoranci, muzykalni. Aby móc wytworzyć sobie spójne wyobrażenie o innych, tworzymy prywatną, skonstruowaną na swój użytek tzw. teorię osobowości. Używamy pewnych schematów interpretacyjnych, dzięki którym można na podstawie fragmentarycznych danych o innej osobie utworzyć w swoim umyśle jej całkowity obraz. Posługiwanie się tego rodzaju teoriami jest modyfikowane przez szereg tzw. efektów, takich jak efekt uporządkowania, pierwszeństwa, końcowy itp. Znaczną rolę grają też informacje należące do sfery komunikacji niewerbalnej (mimika), kontakt wzrokowy i inne. Według teorii Kellera – ludzie przypisują cechy innych na podstawie pewnych kryteriów:

- różne osoby powinny wzbudzać w nas różne wrażenia, jeśli odbieramy wiele osób podobnie to jest mało prawdopodobne, abyśmy za przyczynę czyjegoś zachowania uważali jej właściwość osobowościową.

- jeśli wrażenie na temat osoby podzielają inni, to jest bardziej prawdopodobne, ze zależy to od jej właściwości osobowościowej

- wrażenia na temat osoby nie powinno ulegać zmianie przy obserwowaniu go po pewnym czasie albo w innych okolicznościach

- nasze wnioski na temat ludzi nie powinny zależeć od tego na czym się skupimy, na podstawie obserwowanych wypowiedzi,  komunikatów niewerbalnych, czy też koncentrując się na zachowaniu osoby, powinnyśmy dochodzić do tych samych uogólnień.

Jeżeli wszystkie te warunki są spełnione, rośnie nasza subiektywna pewność, ze przyczyną obserwowanego zachowania są właśnie cechy tego człowieka. Zachowania subtelne dostarczają nam lepszych wskazówek co do zamiarów osób spostrzeganych niż zachowania zmienne. Gdy zmienność jest duża, wówczas zachowania spostrzegamy jako zależne od sytuacji, a nie od cech ludzi.

Ćwiczenie 1

Spróbuj przypomnieć  sobie swoje pierwsze wrażenie odniesione w pierwszym kontakcie z osobą, którą dziś dobrze już znasz. Pomyśl czy jest ono zgodne z obecnymi emocjami wobec tej osoby. Czy i na ile zdecydowały one o trwałości waszego wzajemnego kontaktu. Możesz tez zapytać przyjaciół, jakie były ich pierwsze wrażenia na Twój temat.