oryginalna42@pino.pl

 Doniesienia z badań

Ciekawa jest relacja pomiędzy umiejscowieniem kontroli a reakcja na wydarzenie kłopotliwe np. sytuacje niepewności wywołujące uczucie zakłopotania, oszukania. Typ reakcji „żyroskopowców” można określić jako „odwracanie pchnięcia”, a „radarowców” jako reakcje obronne wywołane zagrożeniem Ja. Osoby z kontrolą zewnętrzną częściej reagują bardziej serio, raczej lękiem oraz uruchomieniem reakcji obronnych. Osoby z kontrolą wewnętrzną reagują tu zabawowo, z poczuciem humoru. Są bardziej uodpornione na potencjalnie stresujące wydarzenia, rzadko wyrażają lęk czy depresje „Radarowcy” w badaniach profilu nastrojów wykazują także częściej lęk oraz ogólne napięcie, a „żyroskopowcy” – poczucie siły i energii. Marzenia osób z poczuciem kontroli zewnętrznej zawierają wiele elementów realnej przyszłości; jest w nich dużo lęku i niepowodzeń. Wtórnie wzmacnia to ich nastawienie lękowo – obronne. Marzenia ludzi z kontrola wewnętrzną dotyczą przyszłości, są mocno związane z potrzebą osiągnięć, co ułatwia podejmowanie działań ukierunkowanych na cel. Badania związku poczucia umiejscowienia kontroli ze stresującymi wydarzeniami życiowymi, zainteresowaniem społecznym i przystosowaniem wykazały, ze poczucie kontroli wewnętrznej jest mocno związane z wieloma symptomami dojrzałości. Ponadto, im więcej i im głębsze zaburzenia funkcjonowania wykazuje osoba, tym mniejsze jest jej zainteresowanie społeczne, a większy poziom poczucia kontroli zewnętrznej. Związek pomiędzy sytuacjami i zgeneralizowanym poczuciem umiejscowienia kontroli a podatnością na hipnozę: - zgeneralizowane poczucie umiejscowienia kontroli nie ma znaczenia dla podatności na sugestie hipnotyczne. Znaczące różnice pojawiły się natomiast w zakresie subiektywnego szacowania stopnia doznań hipnotycznych. „żyroskopowcy” mieli mniej fascynujące doznania, „radarowcy” mieli te doznania silne. Osoby z silną kontrolą zewnętrzną maja tendencje do konformizacji w sytuacjach społecznych ( czują albo czuli, to co inni od nich oczekują) Zależność między dysonansem poznawczym a poczuciem umiejscowienia kontroli – uwzględnienie wymiaru umiejscowienia kontroli pozwala wyjaśnić  wyniki interpretowane jedynie w granicach teorii dysonansu poznawczego, było by sprzeczne. Osoby z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli w stworzonej sytuacji eksperymentalnej dotyczącej zmiany postaw w warunkach „wymuszonej ustępliwości” przejawiały silniejszą i dalej idącą zmianę postawy aniżeli osoby z poczuciem kontroli wewnętrznej. Poczucie kontroli wewnętrznej daje większą odporność na próbę zmiany postawy niż zewnętrzna kontrola. Zależność niezależności od pola w kontekście poczucia umiejscowienia kontroli – styl percepcyjny człowieka zależy od stopnia złożoności i struktury osobowości. Wynikami stopnia zróżnicowania są tu: - sposób ujmowania doświadczeń, - zróżnicowanie Ja, - stopień specjalizacji, - stopień ukierunkowania mechanizmów kontroli i obrony. Osoby niezależne od pola, to te, które potrafią spostrzegać analitycznie, natomiast zależne osoby spostrzegają wszystko globalnie. Większa modyfikacją stylu poznawczego za pomocą instrukcji uzyskuje się u osób z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli wewnętrznej /osoby niezależne od pola maja generalnie lepiej rozwinięte poczucie indywidualnej tożsamości. Osoby zależne od pola tworzą obraz własnego Ja polegając w dużej mierze na opiniach innych/.  Umiejscowienie kontroli w aspektach funkcjonowania społecznego pogrupowano następująco:

- osoby z kontrola wewnętrzną maja większą odporność na nacisk grupy, bardziej polegają na własnych sądach, są bardziej pewne siebie

- próby wywierania „subtelnego” wpływu wyzwalają u osób z kontrolą wewnętrzną silną reakcję

- badania nad zmianami postaw wykazują, że „żyroskopowcy” trudniej zmieniają swoje postawy; silnie pośredniczy tu prestiż źródła nadawanych informacji bardzo ważny dla „radarowców” natomiast dla „żyroskopowców” była bardzo  niska treść komunikatów ( co powiedziano, a nie kto)

-badania nad udziałem w akcjach społecznych i politycznych są rozbieżne; „żyroskopowcy” SA bardzo aktywni.

- w sytuacjach obdarzania władzą nad innymi „radarowcy” w swoich oddziaływaniach wykazują więcej przemocy, „żyroskopowcy” używają technik opartych na perswazji.

- „żyroskopowcy” wykazują większe tendencje do zachowań pomocnych, a gw. w sytuacjach „twarzą w twarz”

Poczucie umiejscowienia kontroli związane jest z przekonaniem o tym, gdzie leży przyczyna różnych zdarzeń.

Ćwiczenie 1

Spróbuj przeprowadzić trzy rozmowy na temat marzeń, z osobami reprezentującymi różne poczucie umiejscowienia kontroli. Zbierz je wg. perspektywy czasu (marzenia z przeszłości, przyszłości), dominujące emocje ( strach ,radość, ..),  planowanie osiągnięcia, czy unikanie porażek, poziom Wiery w realizacje,  kontrola wzmocnienia, od kogo zależy realizacja. Zobacz co zaobserwowałeś?, Czy są różnice?

 Doświadczenie  spójności to brak wewnętrznej sprzeczności w stosowanej przez rodziców strategii wychowawczej. Dotyczy to zarówno dyscypliny, jak i stawianych wymagań. Ważna jest spójność w zachowaniu jednego z rodziców, ale i zgodność oraz konsekwencja obojga. Dziecko, gdy ma jasno formułowane wymagania, uczy się rozumieć spostrzegać ich konsekwencje. Okazuje się, że dzieci urodzone jako pierwsze maja często większy stopień kontroli wewnętrznej – nie zależnie od płci. Inną grupą zmiennych mających tu znaczenie są czynniki socjalne w grypach stojących wysoko w hierarchii społecznej pojawiają się osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli -  to ma wiele wspólnego z internalizacją przekonania,  że pochodzenie społeczne jest ważnym czynnikiem w budowie naszego obrazu świata, a też poczucia własnej wartości. Wszystkie te czynniki są modyfikowane przez takie instytucje jak szkoła.  Ważne też są przekonania, które funkcjonują w określonych kulturach. Są to sądy, ze coś jest determinowane losowo, albo przeciwnie – że zależy od umiejętności czy kompetencji jednostki. Jednostka selektywnie spostrzega, które aspekty jej zachowania są powtarzalne, a które nie; spostrzeganie to zaś jest zależne od jej własnej percepcji natury przyczynowości w relacji między wzmocnieniem i poprzedzającym zachowaniem. Np. jeśli dziewczyna jest przekonana, że chłopcy są niewierni ponieważ za dużo od nich wymaga, będzie poszukiwała w realnym kontekście potwierdzenia swoich teorii, a pozostając opuszczona będzie pewna, że właśnie znów sobie zasłużyła na takie potraktowanie.  Osoby, które mocno wierzą, ze mogą kontrolować swoje życie : a) są bardziej czujne wobec tych elementów otoczenia, które dostarczają im informacji użytecznych dla przyszłego zachowania, b) podejmują kroki w celu poprowadzenia swoich warunków środowiskowych, c) przywiązują większą wagę do umiejętności i osiągniętych przez siebie wzmocnień – spostrzegają je jako bardziej wartościowe, generalnie czują się bardziej związane ze swoimi zdolnościami, a zwłaszcza ważne są dla nich ich braki., d) są odporne na subtelne próby wywierania na nie nacisku. Kontrola wewnętrzna rośnie u dzieci wraz z wiekiem. Wiąże się to ze wzrostem ich możliwości wywierania  wpływu na otoczenie, a także z większym zakresem indywidualnych doświadczeń, które pogłębiają ich wiedzę o świecie. Kontrola wewnętrzna jest także związana ze wzrostem stabilności i pewności sytuacji zewnętrznej w życiu człowieka. Im sytuacja bardziej przewidywalna, tym szybciej nauczymy się wiązać zachowania i ich skutki – jesteśmy bardziej pewni swoich możliwości sprawczych w danej sytuacji. Uzyskanie kontroli wewnętrznej skraca tez okres zależności osoby od jej rodziny pierwotnej, co sprzyja osiągnięciu dojrzałości emocjonalnej i społecznej i ułatwia bezpośrednio dostrzeganie we własnym życiu związku swych działań z ich konsekwencjami. Można zmienić umiejscowienie kontroli dzięki odpowiednio zaprojektowanemu treningowi, którego celem jest dostarczenie ludziom specyficznych doświadczeń. De Chorms : program skoncentrowany na kształtowaniu : 1. Pojęcie Ja, 2. Motywacja osiągnięć, 3. Stawianie realistycznych celów, 4. Zrozumienie koncepcji Pana – Pionka ( Pan – poczucie wewnętrznego umiejscowienia kontroli, Pionek – poczucie kontroli zewnętrznej). Poczucie umiejscowienia kontroli można też zmodyfikować poprzez interwencję terapeutyczną. Osoby z kontrolą wewnętrzną preferują terapeutów zorientowanych psychoanalitycznie. Wewnątrz sterowni pacjenci wybierają terapeutów dyrektywnych i niedyrektywnych, w zależności od specyfiki ich problemu oraz spostrzeganego przez nich prawdopodobieństwa zwiększenia w toku terapii ich własnych możliwości i umiejętności kontroli.

Ćwiczenie 1

Przywołaj wspomnienia.  Zastanów się czego uczyły Cię Twoje szkoły w zakresie kontroli wzmocnień?, na ile i czy w ogóle współgrało to ze stylem życia rodzinnego?