oryginalna42@pino.pl

 Stres jest zjawiskiem ostrzegającym nas o zagrożeniu integralności naszego organizmu. Jest też systemem obronnym wyzwalającym automatycznie odruchy walki, wycofania się, unikania lub ucieczki. Jest on nieodzowny w borykaniu się z wrogim nieraz środowiskiem, chorobami oraz ze zniszczeniem żywej materii organizmu. Możemy napotkać definicję, która utożsamia odporność z faktem niereagowania przez człowieka pobudzeniem emocjonalnym, pomimo, ze znajduje się on w warunkach stresu. Czyli – odporność na stres to brak reakcji emocjonalnej na sytuację trudną. Taka niezdolność charakteryzuje między innymi osobowość psychopatyczną, socjo- i charakteropatów, spośród których najczęściej rekrutują  się groźni przestępcy. Odporność na stres może być rozumiana również jako zdolność do utrzymywania uprzedniego kierunku, sprawności i poziomu organizacji zachowania, pomimo występowania stresu. Takie rozumowanie odnosi się do wpływu, jaki wywiera sytuacja trudna na przebieg realizowanych czynności. Stan pobudzenia emocjonalnego występuje u osoby wyraźnie, ale nie dochodzi do dezorganizacji w zachowaniu, a jego podstawowe cele są realizowane. Wskaźnikiem odporności w tym ujęciu jest zdolność do zachowania „przytomności umysłu” : do racjonalnego działania i obiektywnego, krytycznego myślenia w dramatycznych okolicznościach życiowych. Przejawem odporności na stres w tym rozumieniu są zachowania, które wskazują na konsekwencje rozsądnego realizowania zadań życiowych pomimo niesprzyjających warunków. Mogą być nimi wypadki losowe, kłopoty rodzinne, niepowodzenia w pracy.

A, de Mello „ Nieodczuwanie silnych, negatywnych emocji, tj. złość, resentyment, nienawiść, nie oznacza nie robienia niczego w danej sytuacji. Nie jesteśmy pod wpływem emocji, ale szybko przechodzimy do działania. Stajemy się bardziej wyczuleni na ludzi (…) To bardzo ważne aby przystępować do działania, wiedzieć wszystko z pewnym dystansem. A negatywne, silne emocje taki dystans uniemożliwiają. Odporność na zakłócenia opisywana jest  jako zdolność człowieka do utrzymania optymalnego poziomu działania. Odporność na zakłócenia warunkuje tzw niezawodność. Zależy ona najprawdopodobniej od zdolności układu nerwowego. Do wytwarzania w korze mózgowej tzw. Dominat, czyli silnych ognisk pobudzania. Pojawiające się symptomy zaburzeń zachowania, występowanie sztywnych i utrwalonych wzorów reagowania obejmujących mechanizmy obronne ( zaburzenia przystosowania ), są wskaźnikami nieodporności emocjonalnej na stres.

 Właściwości odporności na stres:

1.       Uniwersalność odporności

2.       Zróżnicowany poziom odporności na specyficzne stresory

3.       Zmienność odporności  w czasie

Uniwersalność odporności jest zdolnością do skutecznego radzenia sobie z rozmaitymi sytuacjami trudnymi. Osoba jest odporna zarówno na zagrożenie fizyczne, deprywację pokarmową, jak i na nadmiar stymulacji (hałas, zmienność, rozmaitość wymagań społecznych) a także na sytuację ekspozycji społecznej i krytyki. Uniwersalność należałoby tu przedstawić jako kontinuum od całkowitej odporności do absolutnej nieodporności – gdy nawet nieznaczna trudność związana z dana sytuacją pociąga za sobą dezorganizację o bardzo dużym natężeniu

Zróżnicowany poziom odporności na różne sytuacje trudne można zaobserwować wśród ludzi z otoczenia, a także u samego siebie. Nasze specyficzne doświadczenia życiowe, zdolności maja istotny związek z naszymi reakcjami na konkretne trudności sytuacyjne.

Zachowania nieracjonalne:

- pobudzenie

_ ekscytacja

- lęk

- ucieczka

- spazmatyczny płacz

pojawiają się w sytuacjach, w których nasze kompetencje osobiste SA bezużyteczne. Dodatkowa kategoria opisującą odporność na stres jest tzw. Strefa obniżonej tolerancji na stres Rosenzweig „U każdego człowieka można odszukać takie sfery związane z traumami przeżywanymi we wczesnym dzieciństwie. W pewnych okolicznościach, które przypominają treść urazu przez podobieństwo do osób, zachowań osoba może reagować emocjami nieproporcjonalnymi do bodźców, bardzo silnymi i przez to niezrozumianymi dla otoczenia. Obserwowane zmiany w otoczeniu SA wtedy bardzo głębokie i na pozór niczym nie uzasadnione.

 Zadanie 12   Czym różni się sytuacja trudna emocjonalnie od sytuacji trudnej poznawczo?

Typ sytuacji, który wytrąca człowieka z równowagi, określa się jako TRUDNY – czasami zamiennie – stresowy. 1. Trudność w znaczeniu środków do rozwiązywania danego problemu sytuacyjnego. Wiąże się to z niedostateczną liczbą informacji, jakimi dysponuje osoba, lub też z ich nadmiarem utrudniającym wywołanie istotnego stresu – to sytuacja trudna poznawczo i instrumentalnie. 2.Trudność natury emocjonalnej. Sytuacja taka wywołuje przykre emocje, a przez to jest trudna do rozwiązania.  Oba najczęściej występują łącznie. Problemy trudne do rozwiązania staja się trudne do zniesienia, bo wywołują uczucia –problemy emocjonalne zaś tak działają, ze łatwe rozwiązanie staje się trudnym. Trudność poznawczą ujmuje się najczęściej jako warunek lub skutek trudności emocjonalnych, trudnych do zniesienia.

 Ćwiczenie 1

Rozłóż trzy dodatkowe zapałki tak, aby w każdym wierszu i w każdej kolumnie było po cztery

 ____________            _____________      ____________                (     _____________ )

____________             _____________       ____________              (     _____________   )   

____________             _____________       ____________          (    _____________   )

Ćwiczenie 2

Odwróć piramidę o 180 stopni, mając możliwość przeniesienia jedynie trzech  zer

                                      0

0              0

                           0         0         0

                    0          0          0         0               Czy wiesz na czym polega tutaj błędne nastawienie wielu osób, które traktują ten problem jako nierozwiązywalny?

Ćwiczenia 3

Proszę o rozwiązanie dwóch poniższych problemów

1.       Do czego można zastosować guzik?

2.        Jak można spożyć zupę, nie posługując się łyżką?

 Istnieją dwie teorie wyjaśniające zjawisko olśnienia:

- Teoria inkubacji – gdzie pojawianie się pomysłu jest następstwem nieświadomego procesu myślenia następującego po czasowym odłączeniu problemu, trwa wówczas „wylęganie się pomysłu rozwiązania, który po sformułowaniu nagle zostaje uświadomiony;

-  Teoria wygasania błędnych nastawień – odpoczywając od problemu podczas przerwy w pracy, człowiek uwalnia się od błędnych kierunków poszukiwań, po odpowiednim odpoczynku mózgu można spojrzeć na problem z innego punktu widzenia i odkryć właściwy kierunek myślenia.

W ostatniej fazie weryfikacyjnej człowiek ocenia wartość pomysłów w świetle posiadanych przez niego informacji. Wynikiem tej fazy jest przyjęcie albo odrzucenie pomysłu. Wykorzystujemy wtedy gł. Myślenie typu :S” nazwane w tej części procesu również myśleniem analitycznym lub krytycznym. Czasami osoba ocenia wartość  wartości  pomysłu stosując algorytmy. Istnieją dwie metody weryfikacji :

- sukcesywna – polegająca na sprawdzaniu wartości pomysłu natychmiast po jego wysunięciu;  Jeśli przypiszemy pomysłowi wartość negatywną, formułujemy kolejny pomysł, który następnie weryfikujemy; proces ten trwa tak długo, aż jeden z nich zostanie zaakceptowany jako ostateczne rozwiązanie

- jednoczesna – która polega na tym, że człowiek wytwarza najpierw szereg pomysłów, które dopiero potem weryfikuje; wybieramy pomysł oceniany przez nas jako najlepszy w danej sytuacji

Odroczenie oceny jest skuteczniejsze niż każdorazowe weryfikowanie pomysłu, szczególnie przy rozwiązywaniu problemów dywergencyjnych,  gdzie istnieje wiele poprawnych rozwiązań.

Aby weryfikować rozwiązanie, trzeba dysponować odpowiednimi informacjami. Stopień wykorzystania posiadanych informacji nie zależy jedynie od możliwości poznawczych podmiotu, lecz także od czynników emocjonalno-motywacyjnych. Zależność tą ilustruje wystąpienie  dwóch efektów:

-  efektu emocjonalnego, który polega na silnym stosunku emocjonalnym twórcy do wyniku jego pracy. Jego działanie może się ujawnić w naginaniu wyników badań do wcześniej postawionych hipotez. Utrudnia weryfikację i zwiększa prawdopodobieństwo błędnego rozwiązania problemu.

- efektu prawdopodobieństwa, polegającego na przecenianiu wartości informacji początkowych i niedocenianiu informacji otrzymywanych później. Jest to zjawisko ogólne.

Strategia rozwiązywania problemów to system reguł algorytmicznych i heurystycznych.

ALGORYTM – to niezawodny przepis, który określa, jaki skończony ciąg operacji należy wykonać, aby trafnie rozwiązać wszystkie zadania danego typu. Np. stosowanie reguł kolejności wykonywania działań w zadaniu z algebry albo przepis kulinarny.

HEURYSTYKI – to zawodne zasady reguły, taktyki i intuicje, które nie gwarantują rozwiązania danego zadania. Np. zalecenie, aby porzucić bezowocny kierunek poszukiwań lub aby polegać na doświadczeniach zdobytych podczas pracy nad podobnym zagadnieniem.

Wyróżniono strategie :

- badania równoczesnego – osoba formułuje pełen zestaw hipotez, a później jednocześnie sprowadza ich trafność w świetle posiadanych informacji.

- badania kolejnego – osoba formułuje tylko jedna hipotezę, a potem ją sprawdza, jeśli okaże się fałszywa, formułuje następną; strategia ta jest prosta ale mało skuteczna.

- konserwatywną – osoba nie formułuje hipotez, tylko operuje na desygnacie pojęcia ( czyli na konkretnym przykładzie) za każdym razem zmieniając po jednej cesze pojęcia; jest skuteczna w wielu sytuacjach, nieprzydatna zaś gdy informacje są ograniczone lub trudno dostępne; nie wymaga ona twórczego wysiłku intelektualnego.

- ryzykowna – podobnie jak przy poprzedniej strategii osoba posługuje się tu desygnatami pojęcia, lecz tym razem zmienia jedną więcej niż jedną cechę od razu; stosując ją musimy się liczyć z ryzykiem: możemy znacznie skrócić lub też – wydłużyć czas i wysiłek włożony w pracę umysłową.

Skuteczność poszczególnych strategii zależy od liczby posiadanych informacji.

Przeszkody, które występują podczas rozwiązywania problemów:

1)      Błędne nastawienie – zjawisko wstępnego, nietrafnego sadu, z którym podchodzimy pierwotnie do problemu. Poprawne rozwiązanie następuje dopiero po przełamaniu tego nastawienia i przyjęciu innej tezy wyjściowej – odroczenie czynności rozwiązywania problemu

2)      Fiksacja funkcjonalna -  specyficzna funkcja przedmiotu utrudnia zastosowanie go w nowy sposób. Jedną z metod przełamywania tej trudności jest wytwarzanie u ludzi dyspozycyjności funkcji, czyli umiejętności zastosowania tego samego przedmiotu w różny sposób.

Myślenie twórcze jest procesem specyficznym i znamiennym. Dotyczy określonej klasy problemów, nazywanych problemami twórczymi – obiektywnie nowe. Są one społecznie ważne. Problemy twórcze są problemami otwartymi – są źle określone, ich dane początkowe są niejasne i nieliczne. Pojawiają się w sytuacjach, w których istnieje wiele poprawnych i wartościowych rozwiązań. Myślenie twórcze jest czynnością heurystyczną. Często zachodzi tu proces olśnienia. Myślenie to jest procesem długoterminowym, wymaga dużej motywacji, wysiłku, dyscypliny i koncentracji.