Ćwiczenie
Wyreżyseruj sytuację potencjalnego nacisku grupowego na dobrze Ci znana osobę. Weź pod uwagę wymienione czynniki zwiększające zakres tego nacisku Dobrze określ dziedzinę i nacisk. Określ cechy grupy, rozbuduj opis cechami osobowościowymi osoby, na która jest nacisk
Wsparcie – proces zachodzący między osobami należącymi do pewnych małych grup społecznych, naturalne i niewymuszane zjawisko udzielania nieprofesjonalnej pomocy. Wsparcie otrzymujemy nie raz wcale nie prosząc o nie, innym razem tęsknimy za nim. Wsparcie – proces natury emocjonalnej, zachodzący między osoba a grupą wówczas, gdy w sposób naturalny i niewymuszony jest on wysłuchiwany, gdy przekazuje się mu informacje zwrotne, stosuje wobec niego wzmocnienia (kary i nagrody), gdy uzyskuje on poczucie porozumienia, akceptacji bądź dezaprobaty, gdy udziela mu się rad. Oparcie – proces udzielania pomocy o charakterze materialnym (może ale nie musi tworzyć wsparcia) Wsparcie i oparcie to dwa zjawiska, które mogą dziać się jednocześnie, ale też i zachodzić w izolacji „ W społeczności komórek, z których zbudowany jest ustrój, niepotrzebność oznacza śmierć.”. Każdy człowiek musi mieć swoje miejsce w grupie społecznej, czuć się w nim potrzebny. Jednym z najbardziej raniących uczuć jest przekonanie o własnej niepotrzebności. U dzieci jest to przyczyna wielu zaburzeń psychicznych i zahamowań rozwoju fizycznego i psychicznego. Nie zawsze ten, kto ma wysoka pozycję społeczną, jest faktycznie społeczeństwu potrzebny. Im bardziej człowiek czuje się niepotrzebny, tym silniej atakuje tych, którzy są jeszcze mniej niepotrzebni. Społeczeństwo jest zbiorem wielu różnych grup, którzy wywierają wpływ na swoich członków. Aby zaistniała grupa, musza zostać spełnione określone warunki:
1 między członkami grupy musi zaistnieć interakcja
2 zbiór ludzi, między którymi pojawiła się interakcja, musi mieć cel
3 w tym zbiorze osób musza istnieć normy
4 musi w niej istnieć struktura grupowa
Każda z tych własności grupy stanowi jakieś kontinuum od niemal całkowitego braku cechy do cechy bardzo nasilonej, jasnej, rozwiniętej – tak więc możemy mieć do czynienia z grupami bardziej lub mniej :spełniające” poszczególne warunki Założenia:
1 Przyjmujemy, że grupy istnieją i są wszechobecne w każdym ludzkim społeczeństwie
2.Grupy wywierają bardzo silny wpływ na swoich członków. Każdy w pewnym stopniu przestrzega norm grupy w której życiu uczestniczy.
3 Społeczne korzyści wynikające z tych wpływów grupy, na osobę mogą być negatywne lub pozytywne dla niej jak i społeczności
4 zrozumienie procesów grupowych pozwala na zwiększenie wpływów pozytywnych i ograniczenie negatywnych.
Stopień ulegania naciskowi grupy zależy od:
1 pewnych cech samej grupy
2 pewnych cech zadania (problemu), który grupa musi rozwiązać
3 pewnych cech osobowości
Cechy grupy:
1 jednomyślność opinii w grupie wywierającej nacisk ( co zwiększa prawdopodobieństwo, że ulega się naciskowi)
2 spoistość grupy wywierającej nacisk, co też zwiększa szanse, że wpływ będzie skuteczny
3 taki skład grupy, w którym znajdują się osoby zajmujące wysokie pozycje społeczne i cieszą się dużym autorytetem
Cechy zadaniowe: niejasność zadania, co zwiększa szansę na siłę wpływu grupy w przypadku polecenia czy zadania mniej wyrażonego, niesprecyzowanego.
Cechy osobowości:
- neurotyczność (skłonność do zaburzeń nerwicowych)
- autorytarność
- brak wiary we własne siły
- mała wiedza w określonej dziedzinie, z której pochodzi zadanie (mając duzą wiedzę, w mniejszym stopniu ulegamy wpływowi)
- pewna rolę odgrywa też płeć – kobiety są podatniejsze
Sprawy, w których nacisk jest wywierany są niejednokrotnie ogromnie niejasne, a wtedy szansa nacisku jest jeszcze większa. Grupy dysponują nawet karami i nagrodami, które stosują w zależności od stopnia ulegania naciskowi. Nacisk grupy prowadzi do jednolitości zachowań w grupie. W każdej grupie funkcjonują określone normy czyli przepisy wskazujące, jak powinien się zachować członek grupy bez względu na swą pozycję w grupie. Ogólne normy grupy SA pochodna jej celu, o ich przestrzeganie pozwala ten cel osiągnąć. Zachowania konformistyczne są zatem nastawione na osiągnięcie celu grupowego oraz przetrwanie grupy.
Formy nacisku:
- mechanizmy zewnętrzne – to różne metody działania mające na celu zmuszenie jednostki do podporządkowania się normom grupy.
- mechanizmy wewnętrzne – istniejące w osobowości jednostki (np. dążenie do unikania dysonansu poznawczego, napięcia emocjonalnego …)
Generalnie, im bardziej ktoś odchyla się od obowiązującej w danej społeczności normy, tym niższą ma w niej pozycję, jest w niej izolowany, odrzucony przez nią. Jeśli spostrzegamy znaczną rozbieżność między naszymi zachowaniami, pojawia się u nas dysonans poznawczy, powodujący stan przykrego napięcia emocjonalnego, co nas motywuje do jego redukcji. Tego napięcia możemy uniknąć wygłaszając opinię zgodnie ze zdaniem większości, zachowując się tak jak inni. Dodając do tego lęk przed karą, zrozumiemy silne i łatwe uleganie naciskowi i przestrzeganiu norm.
Zwróć uwagę, popytaj w jaki sposób ludziom w Twoim otoczeniu udaje się zredukować napięcie w aktywnych formach działania, przy zachowaniu pełnej kontroli, w zachowaniach podejmowanych z wyboru. Stwórz ciekawą "kolekcję" mechanizmów rozładowyjących.
Przy ujęciu mechanizmów obronnych p. G- Klarkowskiej należy jeszcze dołączyć :
Regresja – polega na prymitywizacji form i sposobów zachowań, aż do form, które przypominają sposoby charakterystyczne dla okresów rozwojowo wcześniejszych (typy zaburzeń )
Kompensacja – sposoby usuwania przykrego poczucia niższości, które wynika z określonych defektów fizycznych czy psychicznych. Nie zawsze jest mechanizmem obronnym – może polegać na trudnej i w pełni świadomej, uczciwej pracy nad sobą ( brak prawej dłoni – kompensacja przez usprawnienie lewej) Staje się on mechanizmem obronnym wówczas, gdy osoba udaje, pozoruje cechy, zalety, zachowanie, których nie posiada, ale równocześnie w ogóle blagi, chełpienie się czymś, co nie istnieje. Formą kompensacji jest też przymusowe zwracanie na siebie uwagi strojem, szokującym zachowaniem. Wszystko to służy złudzeniu i nietrwałemu budowaniu własnej wartości.
Przemieszczanie – przedmiotu potrzeby to wyładowanie napięcia związanego z niezaspokojeniem jaj na jakimś innym przedmiocie, który jednak nie jest w stanie w pełni potrzeby tej zaspokoić ( zamiast nakrzyczeć na kogoś – znęcamy się nad jego fotografia) Jeżeli zastępczy przedmiot w ocenie społecznej posiada większą wartość, zachodzi mechanizm tzw. sublimacji To mechanizm kanalizowania energii poprzez wyładowanie jej w czynnościach społecznie aprobowanych : twórczość artystyczna – zamiast szczęśliwego życia seksualnego.
Rola mechanizmów obronnych w patologizacji naszego życia może być różna w zależności od sfery życia, płaszczyzny, konkretnego tematu, zdarzenia wobec którego mechanizm się pojawia. Projekcja morderczych instynktów albo jedynie okresowego niezadowolenia, kompensacja zupełnego braku instynktu macierzyńskiego albo niedoskonałość w urodzie – to zasadnicza różnica. Mechanizmy rozładowujące stanowią odrębną kategorię zjawisk, których cechami jest uzasadnienie optymalnego pobudzenia.. Część pobudzenia prowadzi do tzw. czynności ekspresyjnych. Skutkiem ich działania jest powrót do zadanego przez jednostkę poziomu aktywacji.
Zgodnie z teorią uczenia się taka redukcja napięcia działa jak nagroda – wzmacnia pozytywnie. Określone zachowanie utrwala się. Powstaje system czynności rozładowujących charakterystyczny dla danej osoby, który pozwala na utrzymanie równowagi psychicznej.
Odreagowanie – polega na rozładowaniu napięcia nerwowego przez emocjonalne zachowanie się w sytuacji, w której nie może to pociągnąć za sobą konsekwencji ujemnych dla danej osoby
Silna ekspansja emocjonalna : żywa mimika, wygadanie się, zwierzenie
Czynności agresywne : agresja słowna i fizyczna, przekroczenie norm społecznych, psychologiczna zależność od alkoholu, narkotyków, leków.
Słabością koncepcji mechanizmów rozładowujących jest niewyjaśniona zasada ich działania. Nie wiemy, czy wyładowanie jest na drodze centralnego układu nerwowego, czy tez oddziałuje poprzez zmęczenie jednostek funkcjonalnych
„podobno dobrze jest żyć, ale żyć dobrze jest lepiej”
Reakcja upozorowana (formułowanie reakcji przeciwnych) – uświadomienie sobie i otoczeniu, że nie odczuwa się określonych emocji, że nie posiada się danych cech i właściwości. Osoba zachowuje się w sposób całkowicie sprzeczny z jej normalnymi reakcjami. Zachowanie cechuje nienaturalna przesada w okazywaniu emocji. Są one przedstawione jaskrawo, Celowo, nie spontanicznie. Okazywanie uprzejmości osobie nielubianej, niedbałości i nonszalancja w sytuacji budzącej strach, nadmierna i przesadna gorliwość w wyrażaniu opinii i idei, z którymi ktoś się nie identyfikuje.
Ekspiacja – jest to forma obrony przed własną niechęcią, a nawet wrogością w stosunku do innych. Początkowo odczuwamy negatywne emocje wobec kogoś i nie potrafimy ich przyjąć naturalnie. Osoba potępia samą siebie za to, co czuje i myśli. Nie chce i nie potrafi zmienić swoich odczuć, a jednocześnie stara się „wynagrodzić” to obiektowi swojej niechęci. Te krzywdy, których nikt nie popełnił funkcjonują jedynie w wyobraźni osoby. Chce ona wynagrodzić je przez bycie uważną, pomocną ale też przez nadmierne obwinianie się. Może stać się to pierwotną przyczyną patologicznego urojenia grzeszności i winy. Np. nauczycielka nie lubi ucznia, nie wie z jakiej przyczyny, ale, ze jest to niezgodne z jej zasadami, nadmiernie go chwali.
Fantazjowanie - Poprzez ten mechanizm osoby zaspokajają swoje potrzeby marząc, iż posiada to, czego w rzeczywistości nie może zdobyć. Okazuje się, że marzymy wszyscy – bez względu na wiek, płeć i stan majątku. Zmienia się treść naszych marzeń na jawie : dzieci marzą o towarzyszu zabaw, dorośli o karierze, przeżyciach erotycznych, o zemście. Badania wykazują, że intensywność i długotrwałość stresu czyni marzenia coraz bardziej oderwanymi od realiów życia.
Grzegołowska- Krakowska, do mechanizmów obronnych zalicza też identyfikacje, introjekcje i internalizacje, mimo, że są to mechanizmy rozwojowe to ich główna rola polega też na redukcji rozbieżności informacyjnej.
Identyfikacja – Proces ten oparty jest na silnej więzi emocjonalnej z konkretną osobą lub grupa społeczną. Polega on na utożsamieniu się z wybranymi przeżyciami realnych lub fikcyjnych osób oraz na emocjonalnym reagowaniu na wszystkie sytuacje dotyczące obiektu, z którym podmiot się identyfikuje. Proces ten jest całkowicie typowy, wręcz prawidłowy. Stymuluje on rozwój osobowości, szczególnie w dzieciństwie i okresie dorastania. Staje się patologiczne jedynie w wypadku utraty poczucia granicy pomiędzy realnością a imaginacja, gdy zaczynamy być Napoleonem, zamiast marzyc o tym
Introjekcja – Jest bezkrytycznym przejmowaniem cudzych ocen i interpretacji oraz traktowaniem ich jako własne. Jest więc procesem przeciwnym, lecz za razem podobnym do projekcji. Pojawia się w procesie rozwoju osobniczego. Jej skutki zależą najbardziej od tego, czyje poglądy osoba „wchłania” i jak długo bezkrytycznie i nieświadomie traktuje je jako własne. Poniekąd wszyscy jesteśmy stworzeni z mozaiki cudzych poglądów, różni nas jedynie ich proces przetwarzania i wymieszania, do poziomu, na którym tworzymy własną koncepcję.
Internalizacja – dotyczy norm i ról społecznych, jest to podstawa wychowania i całej socjologii, resocjalizacji oraz socjoterapii. Polega na przejmowaniu przez jednostkę norm, reguł i zasad postępowania. Początkowo niezależne normy i wartości stają się częścią osobowości. Osoba uznaje je za własne. Zinternalizowane wartości przejawiają się w postawach, dążeniach i pragnieniach.
Introjekcja – połykanie obrazu w całości, Internalizacja – mielenie, rzucie , spożycie bez części niejadalnej