oryginalna42@pino.pl

 „Twoje oczy mówią” Kontakt wzrokowy pozwoli ustalić wzajemną relację z osobami nieznajomymi. Często patrząc się na kogoś komunikujesz mu swoja sympatię, zwłaszcza gdy częstość patrzenia jest znaczna. Unikając patrzenia na kogoś komunikujemy brak sympatii. Chcąc podnieść znaczenie słów, bez względu na treść patrzymy w oczy odbiorcy to dotyczy tez chwalenia. Poprzez intensywne wpatrywanie się w kogoś możemy wzbudzić reakcję unikania.  Kontakt wzrokowy jest tez nagradzający dla osoby nieznajomej. Aby uniemożliwić innym osobom odczytanie informacji kanałem niewerbalnym, można posłużyć się „pokrewnym” wyrazem twarzy. Jest to taki wyraz mimiczny, który jest pozbawiony zarówno cech jakichkolwiek emocji, jak i zainteresowania. Amimiczna twarz, brak kontaktu wzrokowego w sytuacji naturalnej, brak zmian w ekspresji całego ciała – dezorientuje obserwatora. Nadawca powinien zadbać, aby w sile i jakości ruchu, postawie ciała – nie zachodziły zmiany, wzrost tempa lub siły ruchu, jego kierunku, zmiana pozycji ciała są źródłami informacji. Odczytanie sygnałów: _ jeśli chcesz zakomunikować zainteresowanie zwróć się twarzą w stronę partnera, pochyl się ku niemu; staraj się wyciągnąć rękę w powitalnym geście, staraj się wejść w kontakt za pomocą akceptowanego w tej relacji dotyku. _ Jeżeli chcesz być odbieranym jako osoba o wyższym statusie przyjmij rozluźnioną postawę ciała, asymetryczną. Komunikuje to dodatkową siłę i brak lęku. _ Brak szacunku lub wyzwanie -  uczyń to wszystko wobec osób znanych Ci, o statusie realnie wyższym od Twojego. _ Pewność  siebie komunikujesz dość szybkim chodzeniem –płynnym, rozluźnionym, bez wysiłku. _ Chodząc sztywno, z pochyloną głowa komunikujemy brak pewności siebie, zagubieniu, niskim statusie._  Częstą gestykulacją komunikujemy pozytywne uczucia wobec otoczenia. Możemy przez to osiągnąć sympatię, _ Pocieranie twarzy całą dłonią jest interpretowane jako wyraz bezradności i smutku, depresji. _ Szybkie pocieranie odzieży, krzesła, rak – niepokój, podniecenie. _ Jeśli chcesz wywołać silne napięcie, niepokój, zażenowanie, zbliż się do określonej osoby na odległość mniejszą niż 20 cm. Osoba ta na pewno się cofnie.  Granice sfery intymnej są bardziej uzależnione od typu kultury, w której ukształtowała się osoba. Niespójne komunikaty mogą wywrzeć ogromnie negatywne skutki, jeśli SA nadawane często i przez ludzi znaczących w rozwoju i wychowaniu osoby, a taki niekorzystny wpływ jest tym trwalszy, im mniej alternatywnych wzorców komunikacyjnych funkcjonuje w otoczeniu. Niszcząco wpływają na nas komunikaty werbalne typu „kocham Cię” i niewerbalne „nienawidzę”, wywołują dyskomfort, bezradność, wymagają jednocześnie reakcji niemożliwej do pogodzenia.  Gdy odpowiesz na komunikat werbalny zbliżeniem -  spotka Cie niewerbalne odrzucenie. Jedyną forma ratunku w takiej sytuacji jest  rodzaj izolacji wewnętrznej.

 Znaczenie komunikatów niewerbalnych jest bardzo uzależnione od kontekstu, w jakim występują, i na dodatek one same ten kontekst komunikacyjny kształtują. Ludzie rzadko wyrażają czysto proste emocje, takie jak szczęście czy gniew. Częściej komunikujemy sobie nawzajem mniejsze emocje, np. zakłopotanie, mieszaninę zazdrości i podziwu itp., a ich ekspresja nie jest jednoznaczna.. komunikaty interpersonalne w codziennym życiu interpretuje się zawsze w powiązaniu z konkretną sytuacją.  Nie łatwo jest trafnie odczytać komunikat niewerbalny zgodnie ze stanem rzeczywistym. Za pomocą uścisków dłoni, uśmiechów, różnych grymasów, przekazujemy sobie bardzo subtelne docenienie uczucia. Wszelkie zachowania niewerbalne są dużo trudniejsze do samokontroli niż werbalne. Nie uczymy się tych środków wyrazu z w sposób systematyczny i kontrolowany. Nie uczymy się tez ich interpretacji w sposób świadomy. Nabywamy takie umiejętności najczęściej nieformalnie w toku doświadczeń życiowych. Np. niezgodność treści ze sposobem artykulacji tzw. sarkazm. Mechanizmem przeciwnym do sarkazmu – pozytywna artykulacja przy negatywnej ocenie. Ponieważ zachowanie niewerbalne trudniej podlega naszej kontroli, wyrażane przez nie treści są często bardziej prawdziwe niż te, które zawiera wypowiedź ustną. Często celowo ukrywane emocje mogą być sygnalizowane przez zupełnie niezamierzone zachowania niewerbalne. Dzieje się tak szczególnie wówczas, gdy komunikacja ma charakter pośredni, nie wprost. Np. Człowiek ukrywający w wypowiedziach własną złość zazwyczaj zaprzecza temu uczuciu, informuje, ze darzy ludzi sympatią. Okazuje się, ze ta życzliwość jest tylko deklarowana na poziomie werbalnym. Ludzie intuicyjnie odczytują komunikaty niewerbalne  tzw. czucie przez skórę . Gdy to, co słyszy słuchacz, nie odpowiada zamierzonemu przekazowi mówcy, spędzają oni wiele czasu na wyjaśnienia nieporozumień. Kiedy odbieramy dwa komunikaty – jeden z ciała np. boję się, a drugi słownie jestem spokojny – budzi się w nas nieufność. Wzór ukazujący wpływ informacji przekazywanych różnymi kanałami na ogólną interpretację całego komunikatu:

Ogólne uczucie = 7%  uczucia wyrażonego słowami + 38%  uczucia wyrażonego głosem + 55%  uczucia wyrażonego mimiką

Oznacza to, że najbardziej ufamy twarzy osobie, potem jej głosowi, a najmniej – słowom. I tak samo jesteśmy odbierani. / Miej świadomość własnych komunikatów niewerbalnych. To droga korzystna dla rozwoju człowieka. Nie walcz z nimi, ponieważ pochłania to wielką ilość Twojej energii i zmusi cię do wielkiej koncentracji uwagi, co zaburzy Twe naturalne funkcjonowanie. Postaraj się jasno dostrzegać ( na poziomie świadomym) komunikaty niewerbalne Twoich rozmówców./ Praca nad sobą powinna iść w kierunku ich poznania i … polubienia jako części składowej swego Ja. Jednym za sposobów sprawienia, żeby nasze przekazy były bardziej jasne dla naszych odbiorców, jest wejście w kontakt  z własnym ciałem, a stąd – z naszymi prawdziwymi uczuciami. Powinniśmy w ten sposób dowiedzieć się, co właściwie mówi nam nasze ciało. Uświadamiając sobie samemu czy też wykazując innym rozbieżności między przekazami werbalnymi a cielesnymi, możesz pomóc komunikować się lepiej ze sobą samym oraz z innymi. Uzyskany na tej drodze sposób porozumiewania się będzie bardziej spójny, a także jasny dla nadawcy i dla odbiorcy. Niestety istnieje tu też możliwość wykorzystania tych umiejętności w celu uzyskania kontroli, manipulowania innymi, sprawnego ukrywania swoich autentycznych intencji.. Jeżeli dostrzegasz w komunikatach nadawanych przez inne osoby sprzeczność miedzy sfera werbalną a niewerbalną, to znaczy że masz za sobą  pierwszy stopień  wtajemniczenia. 

 Kontakt wzrokowy .Podstawowe informacje niesie już samo nawiązanie kontaktu wzrokowego, a także jego przerwanie, unikanie .. Ogromne znaczenie pełni on podczas interakcji w parach, w sytuacji twarzą w twarz, w dość bliskiej odległości. Kontakt taki nie ma ciągłego charakteru, chociaż utrzymuje się podczas całego trwania rozmowy z pewnymi przerwami. Reakcje słuchaczy pogrupowane są na 4 kategorie: 1. Słuchacz wznosi oczy w górę, co sygnalizuje zastanawianie się; wówczas mówca czeka z wypowiadaniem się, 2. Słuchacz okazuje niezrozumienie, a mówiący powtarza wtedy wypowiedzi w innej formie; 3. Słuchacz podtrzymuje kontakt wzrokowy i kiwa głową, wyraża pełne zrozumienie, a mówiący kontynuuje swój wywód, 4. Słuchacz utrzymuje kontakt wzrokowy i uśmiecha się, sugerując, ze rozumie oraz, że się zgadza i nie ma nic do dodania w tej kwestii. Sposób kontaktowania się za pomocą oczu ma duży związek z uwagą. Jest to sposób niewerbalnego potwierdzenia zainteresowania. Osoby, które się lubią patrzą na siebie częściej, niż te, które nie darzą się sympatią. Częstość i czas trwania kontaktu są też wskaźnikiem relacji grupowych. Osoby stojące niżej w hierarchii patrzą częściej w kierunku osób znajdujących się na pozycji wyższej, szczególnie jeśli ktoś taki właśnie mówi.. Ktoś stojący wysoko w hierarchii patrzy częściej na osobę zależną od siebie, szczególnie wtedy, gdy sam jest mówcą i jest słuchany. Czasami kontakt wzrokowy może być interpersonalny jako groźba albo ostrzeżenie. Takie spojrzenia powinny być długie i nieruchome, z intencją zmuszania osoby do spuszczenia wzroku, wymuszania uległości i uzyskania dominacji.

Przestrzeń personalna – obszar o niewidzialnych granicach otaczający ciało jednostki, do którego intruzi nie są wpuszczani., lub też –obszar bezpośrednio otaczający jednostkę, w którym przebiega większość jej interakcji z innymi . Różni się ona wielkością u różnych osób. Hall podzielił przestrzeń na 4  części: - intymną, - indywidualną (osobnicza), - społeczną, - publiczną. Wg. badań Dystans partnerów jest tym mniejsza, im większy jest stopień ich znajomości. Kobiety są bardziej zależne od warunków, w jakich odbywa się interakcja. Najmniejsze dystanse występują w interakcjach na wolnym powietrzu, a największe w biurach i w poczekalniach. Interakcje przyjacielskie zachodzą w granicy sfery intymnej, spotkanie ze znajomymi w indywidualnej, a obcymi na końcu tej sfery. Interakcje związane z interesami przebiegają w sferze społecznej. Osoby zależne od pola (materiał o radar owcach i żyroskop owcach)  komunikują się z innymi w ten sposób, że ich dystanse są przeciętnie mniejsze niż u osób od pola niezależnych. Wielkość dystansu zależy też od wieku i płci. Jest on tez determinowany kulturowo. Bardziej dla siebie atrakcyjni są ludzie oddzieleni od siebie większym dystansem, niż ci, którzy byli znacznie bliżej siebie. Kobiety podchodzą do siebie znacznie bliżej niż mężczyźni podczas rozmowy, tak i osoby w tym samym wieku.

Terytorialność u ludzi to przyjęcie przez osobę albo grupę orientacji właściwej wobec jakiegoś obszaru. Powstaje ona dzięki zajmowaniu przestrzeni sporadycznie lub też stały sposób. Uruchamia rozliczne sposoby obrony obszaru przed jakąkolwiek ingerencją. Granice terytorium danej grupy SA przepuszczalne, gdy sprzyja temu charakter odbywającej się w nim interakcji. Zajmowanie odpowiedniego miejsca w przestrzeni terytorium jest też pewnym komunikatem dla innych współużytkowników. Sposób zajmowania przestrzeni kształtuje sposób komunikowania się tej grupy, np. ludzie siedzący naprzeciwko siebie  komunikują się częściej niż ci, którzy są wobec siebie w innym położeniu. Zajmowanie określonego miejsca w terytorium grupowym sprzyja uzyskaniu pozycji lidera tej grupy.

Przestrzeń interpersonalna jest wtedy, gdy dwoje lub więcej osób nawiązuje dowolny rodzaj interakcji. Przestrzeń ta ma swoje wymiary fizyczne i musi byś jednakowo dostępna wszystkim uczestnikom tej interakcji – bez fizycznych ograniczeń. Jej własności to: - służy analizie i kształtuje relacje interpersonalne, - gdy pojawi się tam interakcja, wówczas pojawiają się i granice przestrzeni o różnym stopniu przenikalności dla innych osób, - terytorium posiada strukturę, która może zmienić się dynamicznie. Przestrzeń ta może spełniać różnorodne funkcje: informacyjną (przekazywanie sobie w sposób niewerbalny informacji poprzez uczestników), diagnostyczną ( pozwala zdiagnozować obserwatorowi interakcje i opracować ją), kształtowania zachowań uczestników, strukturalizowania sytuacji społecznej, a nawet funkcji terapeutycznej.

 Słowa, poza treścią zawarta w pojęciach, niosą dodatkowe informacje, które mogą być zgodne z ich podstawowa treścią, albo tez są z nią sprzeczne. Dodatkowo informacja zawarta jest w sposobie wypowiadania słów: tempie, głośności, wahania, różne błędy i zakłócenia płynności mowy oraz dźwięki niejęzykowe np. śmiech, ziewanie. Wokalizacja może być ważną integralną częścią komunikatu werbalnego, może odzwierciedlać czyjeś pochodzenie, a także zmiany nastroju, postawy i uczucia do rozmówcy. Wpływ lęku na mowę polega na pojawieniu się częstych i długich przerw w wypowiedziach, wahaniach przed rozpoczęciem wypowiedzi. Sprawność mowy zależy od siły popędu, czyli w tym przypadku od wielkości lęku, jak i od sprawności nawyku, to znaczy od stopnia złożoności wypowiedzi oraz ogólnych umiejętności komunikacyjnych konkretnej osoby. O jakości wokalizacji decyduje także kontekst wypowiedzi. Na podstawie badań dowiadujemy się, że ważna dla porozumienia się rolę odgrywają pewne czynniki: np.  o ile temat nie jest zagrażający, obecność drugiej osoby nadającej informacje zwrotne wspiera sprawna wokalizację, lub tez : jeśli temat jest zagrażający, obecność drugiej osoby zakłóca sprawność emisji wypowiedzi.

Zmiany wielkości źrenic. Źrenice mężczyzn rozszerzają się bardziej na widok kobiet niż innych mężczyzn czy dzieci a kobiety reagują w taki sam sposób na mężczyzn i …na dzieci także. Reakcje takie SA oczywiście dodatkowo zależne od  orientacji seksualnej osoby. Dzieci nie zależnie od wieku i płci najsilniej reagują na widok niemowląt. Chłopcy silniej reagują na zdjęcie matki niż ojca i na dziewczynkę niż chłopca. Dziewczynki maja odwrotnie. Rozmiar źrenic jest tym ważniejszy, znaczący i czytelny, im jaśniejsza jest tęczówka oka. W niektórych badaniach wielkość źrenic jest traktowana jako dobry wskaźnik pobudzenia, stymulacji sensorycznej, a także zachowania pewnych procesów poznawczych. Bywa także traktowane jako objaw aktywności mięśniowej. Obserwację źrenic stosuje się również w badaniach postaw i preferencji.

 Mowa ciała obejmuje przede wszystkim mimikę, gestykulację oraz ruchy, a także szereg naszych reakcji cielesnych oraz sposób ubierania się, makijaż, perfumy … Mowa ciała brzmi nawet wtedy, gdy ciało jest nieruchome, wtedy istotne staja się: napięcie mięśni, wygląd sylwetki, wielkość źrenic, barwa skóry, a także jej ciepłota.

Ćwiczenie

Jadąc tramwajem, czy autobusem poobserwuj ludzi. Nie oceniaj wyglądu w sensie estetycznym, tylko zastanów się, co Ci mówią ich ciała . Pomyśl tu o ich samopoczuciu, stanie zdrowia, przezywanych emocjach, nastrojach …

Najwięcej badań poświecono mimice. Rozważano ją jako wyraz stanów emocjonalnych. Zadaniem mięśni twarzy jest ułatwienie odbioru wrażeń zmysłowych. Allport wyróżnił 7 obszarów twarzy ludzkiej, które są uruchamiane działaniem różnych grup mięśni i które odpowiadają za nadanie odpowiednich wyrazów mimicznych. Są to:  brwi i czoło, oczy, nos, górna warga, dolna warga i broda, szczelina ust, dolna szczęka. Na podstawie mimiki twarzy potrafimy trafnie identyfikować około 6 grup emocji. Są to ; 1. Miłość, uszczęśliwienie , radość 2. Zdziwienie, 3. Strach, cierpienie, 4. Gniew, wściekłość, zdecydowanie, 5. Niesmak 6. Lekceważenie, pogarda. Schlosberg stwierdził, że wyrazy mimiczne powinny być uszeregowane na swoistym układzie dwóch osi, z których pierwsza to oś przyjemności – przykrości, a druga to oś przyciągania uwagi – odrzucenie. Te prostopadłe osie leżą na kolistej płaszczyźnie, na która są naniesione wszystkie wyodrębnione wyrazy mimiczne. Wszyscy ludzie prezentują charakterystyczny wyraz twarzy dla każdej podstawowej emocji. Zależność zaś od kultury polega na stopniu opanowania, kontrolowania mimiki podczas wyrażania emocji. W różnych kulturach różnimy się co do tego, jakie czynniki w ogóle ujawniają, wyzwalają emocję  i co do tego,  jak daleko należy w różnych sytuacjach społecznych kontrolować , opanowywać przejawy emocji w mimice.

Kinezjetyka  - badanie nad pozycja ciała, postawa i innymi ruchami ciała. Ruchy nieciągłe określane jako kategorialne, pojawiają się w czasie w ten sposób, ze łatwo zaobserwować ich wyraźny początek i koniec; są oddzielone od ruchów poprzedzających je i następujących po nich. Ruchy nieprzerywane,  czyli ciągłe, nie są spostrzegane jako osobne wydarzenia; obejmują pewien okres czasu, dzieją się bez wyraźnego początku i zakończenia. Dodatkowo ruchy ciągłe nie mogą być w sensowny sposób przekształcone w oddzielne kategorie przez podzielenie ich na przedziały np. zgodnie z odcinkiem czasowym ( kiwanie się na krześle nie nabiera treści, a traci sens, gdy podzielimy je na osobne kiwnięcia). Nie wszystkie ruchy kategorialne, musza być osobnymi komunikatami (mrugnięcie oka może oznaczać potrzebę nawilżenia gałki ocznej – lub stać się początkiem miłości)

Ćwiczenie

Obejrzyj  10 minut filmu bez dźwięku i zwróć uwagę na ruchy i gesty aktorów. Co mówią Ci ich ciała?

W grupie ruchów nieciągłych łatwo zaobserwować gesty, które stanowią pewne symbole, i można je przełożyć na słowa (kółko na czole), są nimi przeczenia i potakiwania. Wiele jest ruchów i gestów nieciągłych towarzyszących mowie, np. pokazywanie kogoś, uśmiech, kontakt wzrokowy, określona pozycja ciała. Zachowanie ciągłe przejawia się gestykulacją podczas rozmowy, podkreślające treści, nadające rytm. Może to tez być poruszanie kończyną, bębnienie palcami, huśtanie się .. najczęściej interpretowane jako wyraz niepokoju. Odrębną kategoria są zachowania, które mogłyby być nieciągłe, a więc kategorialne; .. wyprostowanie lub pochylenie ciała, dystans między osobami. Raz wyprostowanie może oznaczać coś bardzo istotnego w określonym kontekście, a innym razem, ze osoba prostująca się odczuwa jakiś dyskomfort fizyczny.