oryginalna42@pino.pl

 W aspekcie duchowym najważniejsze jest poszukiwanie i odkrywanie wartości. Tęsknisz za szybkim dokonaniem, natychmiastowymi rezultatami. Na krótką chwile zarażamy się modą na afirmację. Najczęściej na krótko. Szybkie inspiracje gwałtownie się spalają. Te wartości, którym służy życie, są trwałe. Wartość  jest definiowana jako pożądany projekt, czy też prototyp stanu rzeczywistości społecznej lub fizycznej, który jest cenny dla ludzi. Piękno, sprawiedliwość…  Tak rozumiane wartości stanowią pozytywny dorobek gatunku ludzkiego, który może służyć jako drogowskaz dla jednostek i społeczeństwa. Podstawowym ich źródłem jest kultura materialna i duchowa. By pojawiły się wartości muszą zaistnieć określone warunki.  Wymagane jest osobiste przeżycie, doświadczenie spełnienia tej wartości przez samego siebie, lub kogoś innego. Czasami przypadki odkrywają w ludziach prawdziwe ich wartości. Wtedy również mogą ujawnić się nastawienia destrukcyjne i patologiczne. Dbanie o swoje dobro można postrzegać jako obowiązek wobec samego siebie. To nagradzanie siebie za nic, które nam daje siłę do … spełniania jak najtrudniejszych i najsurowszych warunków, dostawiania samemu siebie jak najwyższych poprzeczek. Ale zawsze na miarę możliwości. W procesie rozwoju osobistego szczególnie ważne wydaje się dostrzeganie i rozszerzanie mocnych stron własnej osoby. Są to takie właściwości, dążenia, uczucia, zachowania, umiejętności, które sam w sobie cenisz. Dają Ci one poczucie oparcia w samym sobie. Dzięki nim możesz być pewnym siebie; w pełni je akceptujesz. Nasze mocne strony oceniane SA absolutnie subiektywnie. Subiektywne, mocne strony służą do zwiększenia poczucia zaufania do siebie. Pozwalają do zachowania wiary w swoje możliwości poradzenia sobie także i w trudnych sytuacjach. Mogą być wykorzystane w służbie różnych wartości. Są pomocne, gdy realizujesz zadania związane z Twoim własnym systemem wartości. Ponoć jąkanie można wyleczyć tylko u wojskowych lub sióstr zakonnych. Możesz żyć pełnią życia do tego stopnia, do jakiego jesteś w stanie znaleźć pełny zakres środków, przy pomocy których możesz skonkretyzować, zmetaforyzować, czy tez w inny sposób dać wyraz swym doświadczeniom, uczuciom. Życie ograniczonego kontaktu ze światem zewnętrznym i potencjalnymi doświadczeniami niesie ze sobą znakomita możliwość bycia kreatywnym. Twórczość jest jednym z przejawów potrzeby pełniejszego życia. W procesie tworzenia poszerzamy naszą psychikę, docierając do źródeł zarówno osobowościowych, jak i archetypowych. Poznanie otwarte oznacza gotowość ciągłego poszukiwania informacji, doświadczeń i spostrzeżeń. Jest tu też gotowość rozstania się z niepotrzebnym balastem przesądów i nastawień. Skuteczne poznanie siebie i świata zaczyna się w chwili, gdy próbujesz zdawać sobie sprawę z tego, co odbierają Twoje zmysły, co czujesz na poziomie emocjonalnym, jakie myśli i intuicje pojawiają się w polu uwagi. Uczenie się czynne, motywowane potrzebami związanymi z samorealizacją, ma miejsce wówczas, gdy człowiek jest świadomy swojej siły i możliwości odkrywania. Odbywa się tutaj stopniowy ruch od wyobrażania poprzez napięcie mięśniowe i wgląd do wyzwolenia się, który pozwala na zdobycie świadomości kreowania własnej przyszłości, własnego losu. Stopniowo zaczynamy doceniać wartość tego procesu dla siebie. Tu uczenie się nie jest nikomu narzucane. Chodzi o to by cieszyć się w pełni tym, co istnieje w danym momencie bez jednoczesnego, kurczowego trzymania się czegokolwiek. To jest życie dla chwili, a nie w chwili. M. Twain :” Każdy z nas ma w sobie możliwość osiągnięcia każdego celu, zrealizowania każdego marzenia. Czego nam brak, to jedynie wiedzy, umiejętności, ćwiczeń i intuicji, aby wykorzystać to, co już mamy.”

„W człowieku zawarty jest cały świat i jeżeli tylko wiesz, jak patrzeć i uczyć się, drzwi się same ukażą i znajdziesz klucz w swej ręce” Krishnamurti

 Czasami przemiana zmieniająca na korzyść  Twoje funkcjonowanie nie musi zachodzić z trudem i boleśnie, w długotrwałym procesie, lecz może przyjąć postać zjawiska „aha”, fenomeny wglądu, zmianę całkowicie nieuświadomionej natury. May : „ Żeby istota ludzka mogła być i stawać się niezbędna jest odwaga. Aby jaźń mogła znaleźć swoje odbicie w rzeczywistości, potrzebna jest pewna stanowczość i zaangażowanie.” Jeżeli zgodzisz się ująć rozwój w swoje ręce, postąpisz jak człowiek posiadający świadomość własnego potencjału i świadomości własnej odpowiedzialności. Nie musi być ona przytłaczająca lecz radosna i twórcza. „Jeżeli możesz sobie wyobrazić, że coś robisz, potrafisz to uczynić” Siła wyobraźni jest ogromna i nie można jej przecenić tam, gdzie chodzi o podejmowanie jakichkolwiek działań. Bardzo często sposób wyobrażenia sobie jakiejś czynności decyduje o jej przebiegu i ostatecznie o jej powodzeniu lub niepowodzeniu. Przepięknie jest nauczyć się wyobrażeń, które nie oddalają nas od realnego życia, lecz czynią je lepszym, mają przełożenie na aktywność indywidualną. Umiejąc sobie coś pięknego i korzystnego dla nas wyobrazić, mobilizujemy znacznie więcej energii do osiągania takiego celu w życiu. Jako osoby ludzkie funkcjonujemy na poziomie fizjologicznym, emocjonalnym, intelektualnym i duchowym. Nasze ciało jest cudem, najlepiej funkcjonującą i wspaniale zorganizowana maszyną, doskonale zaprogramowaną i wyposażoną w wiele awaryjnych mechanizmów, niezbędnych do przystosowania się zmieniających się warunków. Pełnia i bogactwo życia emocjonalnego pojawia się wtedy, gdy nawet na poziomie werbalnym różnicujemy swe stany uczuciowe. Rozwojowi sprzyja poczucie humoru i zabawa. Bawić się, to włączyć się do życia, także doświadczać kontaktów z innymi. Miejmy zwyczaj śmiania się do ludzi, do siebie. Humor ma być Twoim nadwornym błaznem, pozwalającym ujrzeć wiele śmiertelnie poważnych spraw w innym świetle. Nie złość jest zła, tylko sposób jej rozładowania. W naszym mózgu jest około trylion komórek nerwowych, z czego sto bilionów to komórki aktywne, a dziewięćset to komórki pełniące funkcje odżywcze i ochronne. Sprawność umysłu, tempo uczenia się, zapamiętywania, odtwarzania materiału, są zależne nie tylko od liczb tych komórek, ile od liczby połączeń między nimi. Jak pracować nad własnym intelektem :

- pozbyć się barier i ograniczeń : złego nastawienia, wiary w porażkę Chodzi tu o nadoptymalne napięcie emocjonalne

- korzystne jest zbudowanie motywacji do rozwijania swego intelektu, czyli jakiejś odpowiedzi na pytanie „dlaczego?”, „co” chcemy osiągnąć

- jak najczęściej wizualizować swój sukces i na tej płaszczyźnie uczyć się wyobrażać swoje dokonanie -  - w pracę zaangażować wszystkie zmysły

- jak najczęściej wykorzystywać stan podwyższonej chłonności umysłowej – przed i po obudzeniu, podczas długiej i monotonnej jazdy autem, podczas słuchania barokowych utworów muzycznych (largo)

- wprowadzić stan refleksji

- integrowanie pracy obu półkul mózgowych (kinezjologia edukacyjna P. Dennisona)

 Teoria dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego. Potencjał rozwojowy jest podstawowym wyposażeniem, które decyduje o tym, jaki poziom rozwoju może osiągnąć jednostka w optymalnych warunkach fizycznych i środowiskowych. Cechami charakterystycznymi potencjału rozwojowego SA formy wzmożonej pobudliwości i dynamizmy rozwoju. Formy wzmożonej pobudliwości mogą dotyczyć różnych wymiarów funkcjonowania psychicznego. Dynamizmy natomiast to wewnętrzne procesy dezintegracji pozytywnej. Formy wzmożonej pobudliwości psychicznej:  1) Forma psychomotoryczna polega na dużej pobudliwości i energii systemu nerwowo-mięśniowego (szybkie mówienie, gwałtowne ruchy, potrzeba natychmiastowego działania) ułatwione jest tu przetwarzanie napięcia emocjonalnego na ekspresję. 2) Forma zmysłowa jest funkcją wzmożonego odczuwania przyjemności zmysłowych; (może to być dążenie do wygody, piękna, mody, licznych i płytkich kontaktów seksualnych) 3)Forma wyobrażeniowa to bogate kojarzenie obrazów, wrażeń, inwencji, stosowanie metafor, jaskrawe obrazowanie; (sny silne i koszmarne, niemożności odróżniania realiów od fikcji, strach przed nieznanym) 4) Forma intelektualna polega na zadawaniu dociekliwych pytań, żądzy władzy, zafascynowaniu teorią, poczuciu uznania dla logiki. 5) Forma uczuciowa wyraża się odczuwaniem związków emocjonalnych, przywiązaniem do ludzi, zwierząt, miejsc. Najważniejsze jest odczuwanie więzi; mniej ważna jest siła samego uczucia aktualnego.  Rozwój odbywa się przez integracje , na która składają się procesy integracji oraz dezintegracji jedno- lub wielopoziomowych. Teoria dezintegracji pozytywnej określa 5 poziomów rozwoju . Poziom I Integracja pierwotna : cechuje go zewnętrzność, sztywność, brak związków uczuciowych z ludźmi, instrumentalne, pozbawione refleksji posługiwanie się intelektem, brak konfliktów wewnętrznych, ale występowanie konfliktów zewnętrznych. Człowiek nie ma celu zaspokojenia podstawowych potrzeb. Zachowuje się egocentrycznie. Nie ma tu poczucia winy, refleksyjności, występuje zewnętrzna orientacja. Np. Młody przestępca nastawiony na korzyści własne, pozbawiony skrupułów.Poziom II – dezintegracja jednopoziomowa Istnieją tu wahania, wątpliwości, postawy niepewne. Pojawiają się związki uczuciowe ale mało zharmonizowane. Problemy nie są rozwiązywane heurystycznie. Dominuje relatywizm w zakresie wartości. Pojawiają się konflikty wewnętrzne, lecz ich rozwiązanie nie jest skutkiem wewnętrznej walki. Występują konflikty emocjonalne, które mogą prowadzić do zaburzeń. Podatność na wpływy. Np. młoda kobieta w rodzinie wtórnej, uzależniona od opinii osób. Jedzie na pielgrzymkę, co nie przeszkadza jej usunąć niechcianej ciąży. Poziom III – spontaniczna wielopoziomowa dezintegracja. Procesy wewnętrzne zaczynają wywierać coraz większy wpływ na zachowanie. Chwiejność jest zastępowana poczuciem ,,tego co powinno być’’ w osobowości. Związki  uczuciowe są wyłączone, selektywne. Konflikty wewnętrzne są liczne, polegają na dostrzeganej zależności aktualnego stanu i standardów. Zachowaniem kieruje hierarchia wartości i celów. Silne konflikty moralne, dostrzeganie unikalności indywiduów, niepokój egzystencjonalny. Np. człowiek doskonali warsztat pracy, zna pozytywy i negatywy tego co robi. Pragnie zrealizować swoje pomysły. Ma problemy z poczuciem własnej wartości, ale jednocześnie przekonuje o możliwości wcielenia w życie swoich ideałów.  Poziom IV – zorganizowana wielopoziomowa dezintegracja  Tutaj proces odbywa się w pełni świadomie. Napięcia i konflikty są słabsze. Autonomiczna hierarchia wartości i celów jest silniejsza i bardziej rozwiniętą. Zachowanie człowieka prowadzi do samodoskonalenia się oraz służby innym. Jednym z ważnych dynamizmów jest tu stosunek do Ja określony jako „podmiot – przedmiot w sobie”, który pełni rolę ustalania i przestrzegania wzorców wewnętrznych. Występuje tu również przekształcenie wewnątrz-psychiczne oraz samokontrola. Ważna jest również empatia. Istotny jest też proces identyfikacji – empatyczne zrozumienie i akceptacja uczuć oraz problemów ludzi bez różnicy czy są podobni do nas. Samodoskonalenie polega na oczekiwaniu doskonałości od siebie oznacza walkę z niepowodzeniami, ochotę do walki. Konflikt wewnętrzny wyraża uczucia niespełnienia, rozczarowanie w poszukiwaniu doskonałości. Zjawiska charakterystyczne dla tego poziomu to: odpowiedzialność, autonomia, autentyzm, ideał osobowości Np. osoba obserwuje siebie i innych z życzliwą tolerancją. Wymaga wiele. Wydaje swoją energię z przyjemnością. Poziom V – integracja wtórna. To najwyższy poziom rozwoju, harmonia jedności. Nie istnieje tu konflikt wewnętrzny. Ideał osobowości jest tu najsilniejszym dynamizmem. „To co jest” zostało zastąpione „tym co być powinno” i stało się nowym i ostatecznym „tym co jest” Np. każda organizacja ma naczelna potrzebę realizacji własnego potencjału.

 Maslow zidentyfikował kilka cech charakterystycznych dla ludzi, których nazwał samorealizującymi się. Te cechy to :

1 Autonomia i wyższa percepcja rzeczywistości, która polega na niezależnym od otoczenia, trafnym postrzeganiu świata, tolerancji wobec nierozwiązanych problemów, fascynacji nieznanym i nowym, akceptacji siebie, innych i przyrody, na uzależnieniu się od kultury i otoczenia, kierowaniu się własną wolą oraz oporze przeciwko „ ukulturowieniu”.

2 Skoncentrowanie się na problemach, polegające na wyzbyciu się egocentryzmu, podejmowaniu zadań dla dobra innych, bezinteresowność, jasnym odróżnieniu dobra i zła, prawdy i fałszu, kierowaniu się określonymi wzorcami.

3 Spontaniczność, która odnosi się do życia wewnętrznego; pojawia się jako naturalność i prostota, wyraża się w ciągłej świeżości ocen, kreatywności oraz przeżyć mistycznych polegających na ekstazie, zadumie, w wyniku której nie traci się, lecz umacnia więzi z rzeczywistością.

4 Poczucie więzi z innymi, które przejawia się w empatii, solidarności, przyjaznym, filozoficznym poczuciu humoru oraz ignorowaniu różnic klasowych, narodowych, ideologicznych, religijnych czy rasowych.

5 Stosunki międzyludzkie głębokie i zażyłe, czułe ale rozsądne, bliskie i głębokie, z wyższym kręgiem ludzi.

6 Niedoskonałości osób samorealizujących się np. uczucie niepokoju, smutek, poczucie winy, konflikty wewnętrzne, które jednak są zasadne, w jakiś sposób racjonalne, dające możliwość przepracowania ich przyczyn w sposób konsekwentny.

7 Struktura wartości i samorealizacja, która jest uniwersalna i międzykulturowa; jest oparta na akceptacji „ja”, ludzi i rzeczywistości oraz na odróżnieniu środków i celów.

8 Zanik dychotomii polegający na dojrzałym łączeniu przeciwieństw w postrzeganych i interpretowanych na wyższym poziomie jako niewykluczające się, ale dopełniające.

Człowiek samorealizujący się jest twórczy, ma potrzebę zachowania sfery prywatności, ma wiele przeżyć mistycznych i szczytowych, jest niezależny, demokratyczny, ceni życie, ma poczucie humoru.

C. Rogers podkreśla szczególnie mocno niezmiernie ważny aspekt rozwoju : kryzysy psychiczne i cierpienie. Rozwojem nazywa on taki proces, który polega na osiąganiu postaw wysublimowanych, co dzieje się za sprawą wielkich kosztów osobistych i niekoniecznie towarzyszy mu poczucie szczęścia i spełnienia. Wszystko zależy od prywatnego świata jednostki, świata jej doznań – czyli pola fenomenologicznego człowieka. Aby zrozumieć zachowanie człowieka konieczne jest zgłębienie sposobu postrzegania tej sytuacji przez osobę. Ogromnie ważnym elementem pola jest obraz własnej osoby, który rozwija się w interakcji Ja – otoczenie.. Najważniejszym popędem człowieka jest popęd do samorealizacji, który może znaleźć się w konflikcie w stosunku do potrzeby aprobaty, czyli pozytywnej oceny samego siebie wydanej przez otoczenie i samą jednostkę. Gdy człowiek spotyka się z dezaprobatą otoczenia, która jest uogólniona na osobę, a nie dotyczy tylko zachowań, wówczas uczy się działać i Myślec niezgodnie z prawdziwymi odczuciami. Gdy osoba wyraźnie postrzega i właściwie symbolizuje istniejące możliwości wyboru, wtedy decyduje się na drogę rozwoju osobistego.

G. Allport ceni w osobowości posiadanie ideałów, odległych celów działania, wartości osobistych i cały proces rozszerzania swojego Ja.

 TEORIE DOTYCZĄCE ROZWOJU Od wielu lat psychologia dostrzega i podkreśla związek między zdrowym funkcjonowaniem a rozwojem osobowości człowieka. Ujęcie Ericha Fromma. Twórca ten na modele ludzi zdrowych wybrał jednostki wybitne w dziejach, i to wybitne w określony sposób. Jest on zainteresowany odpowiedzią na pytanie jacy ludzie są, jacy mogliby być i jacy być powinni. Fromm poszukuje dynamiki psychicznej godnej uznania za zdrową, odnosząc się do budowy ludzkiej natury -  ale poza kontekstem społecznym. Osoba zdrowa jest przystosowana w tak zwanym sensie ogólnobiologicznym, a więc jej potrzeby wynikające z ludzkiej natury są zaspokojone w określony sposób w danych warunkach. Pewnym ważnym symptomem stanu spełnienia potrzeb ludzkich jest poczucie szczęścia „ .. z punktu widzenia jednostki przez zdrowie, albo stan normalny rozumiemy optimum jej rozkwitu i szczęścia” Przez samo aktualizację równająca się zdrowiu Fromm pragnie rozumieć tylko tę samo aktualizację, która jest aktualizacją dyspozycji składających się na ludzką naturę, na motywacyjne jądro osobowości, które ma być wspólne psychice ludzkiej w ogóle. Przez „pełny rozwój osobowości” pragnie rozumieć tylko rozwój zmierzający ku zrealizowaniu natury ludzkiej i ku dojrzałości określonej  atrybutami tej natury oraz zawartymi w doktrynie dojrzałości sformułowanej przez psychoanalizę. Cnota jest rozwinięciem specyficznej potencjalności każdego organizmu, a dla człowieka jest to stan, w którym jest on najbardziej ludzki. STANEM LUDZKIM jest wolność, twórczość, miłość, jedność duchowa ze wszystkimi ludźmi, antyautorytaryzm.

Mamy tu do czynienia założeniem, że istnieją niezmienne prawa, nieodłączne od natury ludzkiej i specyficznie ludzki sposób funkcjonowania , niezależny od typu kultury . Prawa te nie mogą być łamane bez poważnej szkody dla osobowości . Jeżeli pogwałcona zostanie moralna i intelektualna integralność, jednocześnie zostanie osłabiona, albo nawet sparaliżowana pełna osobowość. Zdrowie i rozwój to kategorie, których nie powinno się rozdzielać;  osiągnięcie ich umożliwia zrealizowanie celów życiowych, zdobycie niezależności, integralność i zdolność kochania.  Fromm pisze: „ Jeżeli jest prawdą, że miłość jest jedynym naturalnym i zadawalającym rozwiązaniem problemu ludzkiego istnienia – wówczas każdy układ społeczny, który wyklucza rozwój miłości, musi po jakimś czasie zginąć na skutek sprzeczności z podstawowymi wymogami ludzkiej natury” Taka wypowiedź ukazuje, że charaktery agresywne czy też chłodne emocjonalnie i powściągliwe nie musza być uznane przez autora za zdrowe. Człowiek w pełni rozwinięty jest produktywny, interesuje się głęboko światem i nań reaguje. Jest człowiekiem bogatym wewnętrznie. Organizm ludzki jest rozwinięty, jeżeli osiąga samodzielność i niezawiłość, zwłaszcza w funkcjach, ale i w systemie motywacji moralnej. W ujęciu Fromma zdrowie jednostki polega na nonkonformizmie w stosunku  do wielu celów, wartości i instytucji kultury oraz na oporze wobec aktualnych form władzy. Nonkonformizm powinien opierać się na rewolucyjnych dążeniach do celów indywidualnych, które pochodzą z uświadomionej, pozytywnej zawartości psychiki jednostki. Ujęcie Karen Horney. Celem terapii i wzorem zdrowia jest rozwój i realizacja możliwości i sił tkwiących w osobowości. Zdrowie jest wg. autorki  możliwe, gdy rozziew między możliwościami i realizacjami jest minimalny. Proces wzrostu opisuje jako aktualizację mocy i wspaniałości indywidualnej. Harmonijność wewnętrzna ciała i umysłu, myśli i woli oraz braku konfliktów wewnętrznych. Człowiek musi być pogodny, pracowity i realizujący demokratyczne ideały. Autorka wyklucza z osób zdrowych osoby, które SA egoistyczne, domagają się uprawnień dla siebie, które SA leniwe ..etc. Nie da się tego pogodzić z ogólną zasadą spontaniczności i rozwoju jako warunku zdrowia. Ujęcia Maslowa. Koncepcja rozwoju osobowości jest związana z teorią dwóch rodzajów motywacji i powodowanych przez nie dwóch różnych stylów egzystencji. Pierwsza z nich to motywacja występująca przy braku zaspokojenia podstawowych potrzeb organiczno – psychicznych. Druga uruchamiana jest w warunkach pełnego zaspokojenia podstawowych potrzeb. Jest to motywacja rozwoju.  Autor skupia się na wyróżnieniu motywacji związanych z realizacją wartości wyższych. Polegają one nie na redukcji napięcia, ale na twórczości i aktywności zmierzającej do aktualizacji talentów osobniczych, powołania życiowego i tym podobnych.