oryginalna42@pino.pl

 Pojawił się dział psychologii ujęty jako nauka o testach. Praktyka wyprzedziła tu teorię : zaistniała konieczność opracowania teorii inteligencji ogólnej. Konstruowano różne testy diagnozujące osobowość i stosowano je powszechnie – szczególnie w celu różnego rodzaju selekcji. Pojawiła się psychologia pracy. Jej korzenie tkwiły w badaniach nad efektywnością pracy, które całkowicie pomijały rolę cech i stanów człowieka pracującego, a koncentrowały się na maksymalnie racjonalnych zasadach organizacji czynności dla zwiększenia ich rezultatów, wymiernych efektów. Bujny rozkwit przeżywała psychologia społeczna. Początkowo rozważano cechy człowieka jako istoty społecznej, a później skupiano się na badaniu bardziej obiektywnych  relacji i form współżycia międzyludzkiego. Badano między innymi funkcjonowanie człowieka w grupach społecznych, jakiego zależność od wpływów innych, przebieg komunikacji, spostrzeganie innych, czynniki warunkujące wzajemną atrakcyjność. Badania prowadzono także w ramach etnopsychologii. Zajmowano się np. podobieństwem form kultury u różnych ludów i wyjaśnianiem tego zjawiska poprzez odwołanie się do podobieństwa podstawowych potrzeb ludzkich. Wreszcie pojawiła się psychologia humanistyczna – pełny opis tego, co to znaczy żyć w sposób ludzki. Koncentruje się na relacji z konkretna osobą i naszej zdolności do bycia w związku z innymi ludźmi. Zwraca się tu uwagę na rolę samoświadomości, możliwości dokonywania wyboru oraz życie intencjonalne. W psychologii ugruntowały swe miejsce teorie poznawcze. Ich założenia wywodzą się z psychologii postaci i są reakcja na mankamenty behawioryzmu i teorii uczenia się. Wszystkie koncentrują się na odzwierciedlaniu bodźców społecznych. Zajmują się raczej przebiegiem procesów poznawczych, ich aspektami formalnymi, a nie konkretnymi treściami. W zakresie badań nad kulturą prowadzono eksperymenty z psycholingwistyki, semiotyki, analizowano rolę środowiska kulturowego w rozwoju człowieka. Zajmowano się rolą organizacji przestrzeni w pracy, mieszkaniach, jak również badaniami z zakresu psychologii ekologicznej. Przedmiotem zainteresowań była osobowość. Badano postawy prospołeczne, uwarunkowania efektywności działania leżące w osobowości, postawy twórcze. Badania nad strukturami społecznymi obejmowały rodzinę oraz grupy rówieśnicze i młodzież. Zajmowano się rola potrzeb ludzkich jako regulatorem działań, aspiracjami, wartościami i procesem wartościowania. Podjęto badania w obszarze psychologii organizacji i kierowania nad zachowaniem się w różnych typach organizacji, badano motywację do pracy i aktywność twórcza. W systemie oświaty prowadzono studia nad rozwojem psychologicznym człowieka, uczeniem się i nauczaniem. Badano tez zdolności specjalne, sposoby pracy z uczniami zdolnymi. Zajmowano się problematyką dzieci upośledzonych, zjawiskiem startu szkolnego oraz orientacji szkolnej i zawodowej. Psychologia polska słynie z opracowania oryginalnej w skali europejskiej teorii czynności. W zakresie współczesnej psychologii stosowanej w dalszych działaniach teoretyczno- badawczych należy zwrócić uwagę na:

- Badania nad optymalizacją procesu wychowania, skutecznością szkolnego procesu wychowawczego, wychowaniem w rodzinie, postawami rodzicielskimi (psychologia wychowawcza)

-  nad uwarunkowaniami i skutkiem chorób psychicznych i psychosomatycznych, nad problemami defektologii, neuropsychologii, psychopatologii, psychologii medycznej i sądowej, nad zdrowiem psychicznym i determinantami uzależnień (psychologia kliniczna)

-  nad kosztami i zyskami w pracy, przeciążeniem, niezawodnością, podejmowaniem decyzji, uwarunkowaniem efektywności oraz selekcją do zawodu. ( psychologia pracy)

 Psychologia jest to nauka o czynnościach człowieka i o człowieku jako ich podmiocie. Ludzka świadomość była dostępna badaniu tylko poprzez introspekcję – czyli zeznanie osoby o jej „ zawartości” treściowej, danej jedynie samemu podmiotowi. W.Wundt „ojciec: psychologii i psychofizyki eksperymentalnej, sądził, że przedmiot psychologii ująć należy jako bezpośrednie doświadczenie podmiotu, czyli zjawiska, które człowiek odkrywa w sobie samym metoda samoobserwacji – inaczej właśnie introspekcji. Badacze przyrodnicy zajmowali się wrażliwością i reaktywnością organizmu ludzkiego. Później przyjęto pogląd, że to, co subiektywne, uświadamiane,  jest wtórne wobec realnych stosunków między światem a człowiekiem. W psychologii postaci próbowano objaśniać w sposób nowy zjawisk od dawna znanych. Bujnie rozwinął się behawioryzm, którego korzenie tkwią w badaniach zoopsychologów. Pierwsze powiązania między psychologią zwierząt i ludzi dostrzegł i opracował Thorndike. Zajmował się także badaniami nad uczeniem się ludzi i studiami nad pamięcią, co dało początek psychologii uczenia się. Psychologia behawiorystyczna zmierza poprzez systematyczną obserwację i eksperyment do sformułowania uogólnień, praw i zasad, którym podlega zachowanie się człowieka. Neobehawioryzm mówi, że ten sam bodziec wywołuje różne reakcje, a ta sama reakcja może pojawić się w odpowiedzi na rozmaite bodźce. Trzeba więc było wziąć pod uwagę rolę czynnika pośredniczącego – wnętrza i osobowości. Pojawiła się również refleksologia oraz fizjologiczna teoria odruchów (Pawłow). Pawłowizm zajmuje się „wyższą czynnością nerwową”, posługując się pojęciem odruchu warunkowego i bezwarunkowego, hamowania, indukcji, układu sygnałów oraz typami wyższych czynności nerwowych. Swój znaczny wkład do psychologii wniosła medycyna. Podejścia będące pierwowzorem psychologii klinicznej, sięgają psychoanalizy (Freuda), psychologii indywidualnej (Adler). Pojawiły się również badania nad nerwicą, lękiem, nad zjawiskiem hipnozy. Rozwinęła się również neopsychoanaliza (Horney, Fromm). W tej orientacji psychikę potraktowano jako zorganizowany układ podświadomych sił. Naszym świadomym działaniem kierują wrodzone, instynktowne popędy. Świadomość jest jedynie jedną z warstw psychiki – jej powierzchnią, więc właściwym przedmiotem zainteresowania psychologii winna być podświadoma osobowość. Freudyzm rozwinął metodę wolnych skojarzeń, analizę snów, pracę z oporem oraz zjawiskiem przeniesienia. Metody te miały służyć uzyskaniu wglądu – uświadomieniu sobie rzeczywistej genezy własnych problemów. W ujęciu Adlera teoria skupia się na kształtowaniu się charakterów i ich różnic. Uwzględniano większa rolę środowiska w rozwoju człowieka, a mechanizm terapii stanowiła krytyczna refleksja nad własnym postępowaniem. Ujęcie to stało się podstawa do pracy nad typologią charakterów. W tym samym okresie psychologia skorzystała z koncepcji ewolucyjnej K. Darwina. Rozwój psychiki polega na ciągłym różnicowaniu się i scalaniu. Narządy zmysłu np.  specjalizują się w poznaniu różnych cech tych samych obiektów i zjawisk.. W końcu  - czynności te scalają się, aby globalnie poznać obiekt. Doświadczenie osobnicze pokoleń w takim poznaniu świata utrwala się w postaci instynktów. Do ewolucjonistycznych ruchów w psychologii trzeba zaliczyć psychologię funkcjonalną, która koncentrowała się na funkcji, a nie treści struktur psychicznych. Hormizm zagłębiał instynktowne źródła natury ludzkiej.  Wyodrębniła się psychologia rozwojowa, zajmująca się czynnikami rozwoju psychologicznego. Powstała wiodąca teoria czynników i warunków rozwoju psychologicznego. Głoszono wpływ dziedziczenia i środowiska, często je sobie przeciwstawiając. Olbrzymi wkład w psychologię rozwoju wniósł Piegat. Prowadził badania nad mową i myśleniem dzieci metoda obserwacji ciągłej i klinicznej Ich wynik ukazywał istnienie różnic jakościowych między psychiką dzieci i osób dorosłych. Powstała tez psychologia uczenia się a wraz z nią psychologia wychowawcza.

 Schizofrenia. Istota schizofrenii jest dezintegracja, rozszczepienie osobowości. Osoba nie kieruje się informacjami płynącymi ze sprzężeń zwrotnych z otoczeniem. Pojawiają się emocje bez występowania wywołujących je bodźców albo mogą one nie występować wówczas, gdy bodźce te są obecne. W schizofrenii mogą występować halucynacje. Mowa jest znacznie zniekształcona. W myśleniu nie ma związków czasowych ani przyczynowych. Zachowanie jest nieprzewidywalne, może stanowić zagrożenie dla osoby  lub jej otoczenia. Wyróżniamy podstawowe typy schizofrenii:

Autyzm  oderwanie się od rzeczywistości i zamknięcie się w sobie charakterystyczne dla wszystkich typów schizofrenii polega tu na braku kontaktu emocjonalnego z ludźmi; zachowania się stereotypowe, natrętne, występuje niezdolność do skupieniu się na bodźcach różnych typów i brak umiejętności wykonywania instrukcji;

Schizofrenie prostą brak zainteresowań i związków emocjonalnych, zamknięcie się w sobie, apatia, zachowania agresywne, czasem hipochondryczne skargi, nadużywanie alkoholu, rzadziej urojenia i halucynacje

 Schizofrenię paranoidalną – z urojeniami niezbyt usystematyzowanymi (często wyższościowymi), podejrzliwa i wroga postawą wobec otoczenia, dezorganizacją osobowości

Katatonię – ujawnia się nagle z silnymi objawami urojeń i halucynacji, zamiennie występuje tu stupor (czyli osłupienie – zahamowanie aktywności bez jedzenia i zwykłych czynności życiowych) oraz znaczne podniecenie; ten rodzaj ma najbardziej pomyślne rokowania

Hebefrenię-  wesołkowatość, brak zgodności między myśleniem, mowa i działaniem, zachowania manieryczne, wszelkie halucynacje i fantastyczne urojenia, zachowania wulgarne, rozhamowane, z regresja do zachowań właściwych dla okresu dzieciństwa – postać najpowszechniejsza.

Wrodzona może być tylko predyspozycja do psychozy. Przyczyna schizofrenii może być  wczesna izolacja społeczna w okresie dorastania. Może tez być poczucie inności lub brak umiejętności kontaktowania się z ludźmi w satysfakcjonujący sposób. Czynnikiem sprawczym sa tez stosunki między rodzicami – pełne nienawiści, frustracji, wrogości – oraz posługiwanie się dzieckiem jako mediatorem. Schizofrenie wiąże się tez z poczuciem bezsilności, silnymi frustracjami, brakiem wsparcia i oparcia – konsekwencjami ubóstwa.

Samobójstwo jest też rodzajem patologii życia psychicznego. Klasyfikując samobójców bierze się pod uwagę czynniki intencji, zamiaru : chce umrzeć naprawdę, nie chce umrzeć (chce być widziany, ukarać kogoś), oraz wymiar efektu, to jest wyniku, czyli rzeczywista śmierć lub uratowanie życia w konsekwencji przeciwdziałania podjętej próbie. Skrzyżowanie takich dwóch wymiarów pozwala na wyodrębnienie osób, które straciły życie bo taka miały intencje; pozostały przy życiu mimo tej intencji; zmarły mimo, ze naprawdę chciały żyć; żyją, bo tak naprawdę wcale o śmierć im nie chodziło. Akty samobójcze są najczęściej w okresie młodości i wczesnej dorosłości, ale najbardziej skuteczne w wieku starszym.

Wszystkie klasyfikacje i podziały sa w pewnym sensie umowne, arbitralne i zwyczajowe. Możemy tu zacytować Szasza: (1 Choroba psychiczna jako dramat : Depresja- tragedia, Mania – komedia, Histeria melodramat, Paranoja – parodia 2 Choroba psychiczna jako karykatura : Depresja skrucha, Hipochondria -  troski o własne zdrowie, Mania – miłości i poświęcenia, Paranoja – zaniepokojenie wywołane zdrada, niebezpieczeństwem 3 Jako zafałszowanie: Histeria – choroby, Schizofrenia – sensu, Psychopatia – wartości.

Choroba somatyczna jest czymś co pacjent ma, podczas gdy choroba psychiczna jest tym, czym pacjent jest, lub czymś co pacjent robi

 Psychozy  polegają na utracie kontaktu z rzeczywistością W znacznym stopniu zaburzają funkcjonowanie osoby. Budzą w otoczeniu strach. Psychotyk nie ujawnia życiowych, zróżnicowanych emocji. Nie ma świadomości, że jego działania są niedostosowane czy niezwykłe. Nie martwi się swoim stanem, nie występuje u niego lęk. Granica między rzeczywistością wewnętrzną a zewnętrzną zaciera się. W psychozie oddziela się działania od myśli, skutki od przyczyn, uczucia nie mają związku z zachowaniem i myśleniem. Wszystko z osobna niejako „żyje własnym życiem” oddzielonym granica od pozostałych sfer psychiki. Psychozy dzielimy na organiczne i czynnościowe:

Psychoza organiczna powstaje w wyniku uszkodzeń mózgu ( choroba mózgu, guz, alkohol …itp.)

Psychozy czynnościowe są efektem zaburzenia funkcjonowania mózgu: psychoza schizofreniczna, psychoza afektywna, stany paranoiczne i inne

Zasadnicze objawy psychozy to : urojenia, halucynacje, stereotypowe i dziwaczne zachowanie, niedostosowanie reakcji emocjonalnej lub silne fluktuacje nastroju, znaczne zaburzenia procesów myślenia.

Urojenia polegają na żywieniu silnych, niezgodnych z rzeczywistością przekonań. Mogą one zmieniać się lub tworzyć spójną historię (w zespole paranoicznym), lub towarzysza im halucynacje (w zespole parafrenicznym). Urojenia wielkościowe, to przeświadczenie o byciu postacią wybitną, znana i powszechnie cenioną Występują tu również urojenia odniesienia -  przeświadczenie, że wszystko, co się dzieje, wiąże się z osobą psychotyka, wszyscy o nim mówią. W urojeniach prześladowczych funkcjonuje przekonanie o powszechnej wrogości i zagrożeniu zdrowia i życia osoby. Często podczas nasilenia się choroby urojenia staja się coraz bardziej spójne, logiczne, usystematyzowane.

Halucynacje są zaburzeniami spostrzegania polegającymi na odbieraniu nieistotnych wrażeń zmysłowych (omamy), które komponują się w realistyczne i spójne treściowo obrazy, czasami nawet rejestrowane wszystkimi zmysłami.

Reakcje afektywne polegają na silnym zaburzeniu nastroju. Mogą przyjąć postać manii, która objawia się wielką aktywnością, podnieceniem, euforią. W stanie maniakalnym człowiek mówi dużo, głośno i szybko, podobnie się porusza, popisuje się elokwencją, śmieje się przesadnie, gestykuluje w sposób teatralny. W depresji osoba działa w „zwolnionym tempie”, jest ponura, przygnębiona, utraciła zadowolenie, odczuwa do siebie niechęć, oskarża się,  bywa, ze występują tu urojenia grzeszności i winy, oraz bezwartościowości. Człowiek nie czuje się związany z nikim, ma myśli samobójcze, jest niezdecydowany, męczliwy. Depresje dzielimy na endogenną i reaktywna. Najczęściej genezę depresji ujmuje się wieloczynnikowo, ze szczególnym uwzględnieniem roli zaburzeń korowych mechanizmów wzmocnienia, które są jej istotą.

 KLASYFIKACJA ZABURZENA I CHOROBY PSYCHICZNEJ. Uzależnienia i nałogi. Polegają na wytworzeniu się zależności fizycznej organizmu od określonego środka oraz podporządkowania psychicznego, gdy zachowanie staje się przymusowe i osoba nie ma nad nim absolutnej kontroli Szkodliwe substancje działają bezpośrednio na różne układy w ciele człowieka. Pobadamy w nałogi gdyż mamy tendencje autodestrukcyjne. Prawdopodobnie uczymy się takich zachowań obserwując szczególnie osoby ważne dla nas emocjonalnie, które modelują je, jednocześnie wzmacniając to przesłaniem społecznym, że jest to ogólnie akceptowana droga do przyjemności, zdrowia oraz sposób na uwolnienie się od bólu i lęku. Pierwsze przyjemne doznania powodują poprawę samopoczucia i akceptacja otoczenia powoduje dalszą kontynuacje. Wielu z nas ma nadmierne zaufanie do kontrolowania samego siebie, wielu wydaje się, że będzie mogła przestać … jeśli tylko zechce. Długotrwałe zażywanie środków sprawia, że organizm jest fizycznie uzależniony od obecności danej substancji w organizmie. Uzależnienie ma charakter progresywny (postępujący ilościowo i jakościowo). Nerwice. Nerwica to nieskuteczny i niedojrzały sposób na radzenie sobie z lękiem. Neurotyk czuje się ciągle zagrożony Mechanizm pozwalający na powstanie krótkotrwałej ulgi jest utrwalony. Problem zostaje nadal nie rozwiązany a mimo to nieskuteczne sposoby są powtarzane i usztywniane. Cierpienia w nerwicy mają postać chroniczną. W nerwicy lękowej  osoby często przeżywają uczucia, które uważają za niedopuszczalne (wrogość, pragnienia seksu) Nie potrafią tego zaakceptować i wypierają je ze świadomości, lecz kosztem lęku i towarzyszących mu objawów fizjologicznych (bezsenność, bicie serca, duszność…) Neurotyk nie potrafi odpowiedzieć czego się boi i często ma silne poczucie winy. Lęk neurotyczny może przybierać postać fobii – nieracjonalnej reakcji lękowej na konkretny przedmiot lub sytuację. Wybór obiektu fobii ma czasami postać symboliczną. Bać można się wszystkiego; wysokości, otwartej przestrzeni, ostrych przedmiotów, zwierząt, czy nawet włosów lub dotknięcia. Osoby cierpiące na fobie funkcjonują całkiem nieźle – kłopot zaczyna się wówczas, gdy źródła lęku  trudno jest uniknąć Wydaje się, że zaangażowanie się w tą zewnętrzną obronę przed lękiem jest uzewnętrznieniem procesu unikania kontaktu z lękiem wewnętrznym.  W nerwicy natręctw (obsesyjno – kompulsywnej, anankastycznej)  mamy do czynienie z natrętnymi myślami (obsesje) lub czynnościami (kompulsje), które mogą pojawić się razem lub oddzielnie. Silne obsesje mogą nawet uniemożliwić normalne działania Ich funkcją jest prawdopodobnie niedopuszczanie do świadomości silnych emocji, np. nienawiści, destrukcji, pożądania. Koncentrują się na tych myślach, neurotyk broni się przed działaniem, którego nie potrafi zaakceptować.. zachowania kompulsywne mają charakter powtarzalny, wręcz rytualny.  Są to drobne, codzienne zadania, czasami mające charakter odkupienia urojonych grzechów, które pochłaniają energię i uniemożliwiają kontakt z prawdziwymi i nieakceptowanymi pragnieniami. W nerwicy histerycznej  pojawia się zapominanie i dolegliwości fizyczne, które „zabezpieczaj’ osobę przed koniecznością stawienia czoła sytuacji, a na dodatek nie są społecznie naganne. Dolegliwości fizyczne przyjmują postać objawów konwersyjnych. Polegają one na utracie zdolności ruchu. Osoba przestaje czuć, jest sparaliżowana, nie widzi-bez zaistnienia najmniejszego defektu organicznego.  Nie występują tu żadne zmiany organiczne. Ludzie,  którzy mają skłonność do takich symptomów, są często niedojrzali emocjonalnie, wymagający, przesadnie ekspresyjni.. Często unikają w ten sposób zagrożenia a na dodatek czerpią korzyści np. w postaci troski i zainteresowania. Stany dysocjacji – to oddzielenie pewnej części osobowości, utrata spójności i ciągłości własnego Ja. Dysocjacja może się przejawiać w : - somnambulizmie (lunatyzmie); -  manieryzmach ( ruchach ciała, które nie podlegają świadomej kontroli); - czasowej amnezji ( niepamięci pewnych okresów życia, związanych z sytuacją, w której osoba nie potrafiła poradzić sobie z trudnościami). Skrajną formą dysocjacji jest osobowość zwielokrotniona. To stan, w którym świadoma część osobowości pozostaje w kontakcie z rzeczywistością . Pozostała część zawiera treści skonfliktowane z motywami i celami tej pierwszej. W hipochondrii neurotyk ogromnie dużo czasu i energii przeznacza na troszczenie się o własne ciało. Lęka się poważnie o stan swojego zdrowia somatyczne. Odczuwając napięcie emocjonalne i lęk,  interpretuje je jako skutek zmian chorobowych w ciele. Może on żyć aktywnie i wszystkie niepowodzenia uzasadnić niedyspozycjami fizycznymi, a na dodatek odnosić wtórne korzyści  związane z troską i opieką.  Osoby cierpiące na nerwice depresyjną  spostrzegają swe cierpienie jako ogromnie nasilone. Reagują niewspółmiernym smutkiem na możliwe straty i zagrożenia. Smutek ten jest właściwie ciągły, towarzyszy mu wielkie przygnębienie, niezdolność do koncentracji. Człowiek jest wciąż rozdrażniony, znudzony, często uskarża się na bezsenność. Wyolbrzymia braki, niepowodzenia, niedociągnięcia – spostrzega wszystkie problemy jako niemożliwe do rozwiązania. Jego subiektywna rzeczywistość nie jest adekwatna do tego, co dzieje się realnie. Czasami żyje przeszłością, niczym nie potrafi się cieszyć. Bywa, że sięga po alkohol, dokonuje prób samobójczych. We wszystkich typach nerwic człowiek dowodzi sobie i światu, że nie jest w stanie poradzić sobie ze swoimi problemami. W ten sposób unika tez odpowiedzialności.  Nerwica jest sposobem na ograniczenie lęku przez unikanie świadomości jego realnych źródeł. Jest wyrazem niezdolności do zastosowania jakiegokolwiek sposobu uporania się z problemami.