oryginalna42@pino.pl

 Ćwiczenie

Spróbuj  zostać autorem kwestionariusza. Postaraj się ułożyć szereg zdań twierdzących albo pytań o charakterze otwartym bądź zamkniętym, które mogłyby znaleźć się w takim kwestionariuszu.

Mogą to być np. pytania zamknięte typu Czy rozwiązując krzyżówkę przypuszczasz ,ze otrzymasz nagrodę? ( tak, nie)

Mogą być pytania otwarte : jakie masz fantazje, podchodząc do drzwi, za którymi stoi ktoś nieznajomy?

Mogą być też twierdzenia; Czytając książkę przypuszczasz, że zakończenie będzie a) radosne, b) tragiczne

 Procesy wartościowania osób, zdarzeń, zjawisk są dokonywane na bazie danych standardów ocen i wchodzą w skład osobowości – czyli systemu regulującego stosunki jednostki z otoczeniem. Jedną z koncepcji wyjaśniających ten proces jest teoria kontroli wzmocnień. Inną technika jest koncepcja stylów wyjaśniania zdarzeń pozytywnych i negatywnych Seligmana. W tym ujęciu reakcje emocjonalne osoby oraz jej zachowanie są uwarunkowane przekonaniami człowieka, o tym konkretnym zdarzeniu, o samym sobie i otaczającym nas świecie. Każdy z nas dysponuje zbiorem przekonań racjonalnych, które są pomocne w procesie przystosowania się, ale także posiada przekonania nieracjonalne, które wywołują emocje i utrudniają relacje celów. Osoba ludzka jest dodatkowo pod wpływem tzw. urojonych imperatywów, które powodują  przesadne reagowanie na stres – zbytecznym lekiem czy depresją . Składają się na nie przekonania, że sukces należy  odnieść we wszystkich dziedzinach życia, ze obowiązkiem istoty ludzkiej jest uzyskiwanie za wszelką cenę aprobaty i uznania ze strony otoczenia, iż każda zmiana jest zła. Takie właśnie przekonania decydują o jakości naszego życia, a stylu radzenia sobie w trudnej sytuacji. Na bazie tych przekonań wytwarza się styl funkcjonowania poznawczo emocjonalnego – jako optymistyczny lub pesymistyczny. U podłoza pesymistycznego lezą przekonania, że:

- niepowodzenia zdarzają się stale

- ich zasięg jest uniwersalny, czyli dotyczą wszystkich dziedzin życia

- odpowiedzialność za ich występowanie ponosimy sami

- pomyślne zdarzenia są tylko chwilowe

- ich zasięg jest ograniczony

- odpowiedzialność za nie przypisywana jest otoczeniu

Ludzie o tzw. Odporności osobowości to takie osoby, które wykazują wysoki stopień zaangażowania i kontroli . Stresory traktują jako wyzwanie. Poczucie koherencj określa się jako łatwe i deprywujące poczucie pewności, iż otaczający świat jest zrozumiały, przewidywalny i wytłumaczalny. Osoba taka, sądni że posiada środki, dzięki którym może aktywnie wpływać na sytuację. Napotykane wymagania są przez nią spostrzegane jako wyzwanie warte wysiłku i zaangażowania ( poczucie sensowności)’ Trzy kategorie oceny poznawczej Lazarusa i Falkmana kategorie oceny stresu jako: 1 zagrożenie, 2 wyzwanie, 3 krzywdy/straty. Dostrzegamy tu wielkość , zaangażowanie i różne możliwości interpretowane. Takie koncepcje pozwalają nam wyjaśnić a) dlaczego różni ludzie spostrzegają tą samą sytuację w odmienny sposób, b) dlaczego ten sam człowiek różne sytuacje postrzega podobnie.

W ramach oceny poznawczej osoba musi dokonać integracji trzech obszarów:

1.       Wymagań sytuacyjnych

2.       Posiadanych przez jednostkę zasobów

3.       Osobistych interesów podmiotu

Jest to proces, gdzie bardziej lub mniej świadomie odpowiadamy na pytania:

- Czego ja chcę? ( dążenia, cele bezpośrednie i długofalowe)

- Co muszę ? ( czego wymaga sytuacja, jakie stawia ona wymagania)

- Co mogę? ( jakimi środkami i zasobami wewnętrznymi i zewnętrznymi dysponuję wobec takiego układu czynników)

Później uruchamia się proces oceny dokonań ; - w jakiej mierze wymagania zostały zrealizowane, cele osiągnięte oraz jak wykorzystano własne możliwości. Jest to ocena efektywności procesu radzenia sobie. Od takiej efektywności zależy zdrowie somatyczne, psychiczne i społeczne.

Wg. modelu uwarunkowania sytuacji dyspozycyjnej oceny poznawczej Wrześniewskiego, przyjmuje się, że ocena poznawcza danej sytuacji zależy zarówno od cech tej sytuacji, jak i od tła wydazenia oraz od trwałych właściwości podmiotu i jego aktualnego stanu psychofizycznego

 Ćwiczenie 1

Poproś osobę znajoma (partnera) aby w różnych sytuacjach zrobił Ci jakiś psikus, ale tak z Nienacka np. dotknął zimna ręka w brzuch, połaskotał. Śledź swoje doznania z ciała, emocje oraz refleksje. Zapisz i przemyśl.

 Techniką kontroli emocjonalnej jest mocna koncentracja na  zadaniu przy ignorowaniu stresowych czynników sytuacyjnych. Kolejnym zabiegiem jest wytwarzanie atmosfery zabawy, odwracanie uwagi od czynności czy stresującego czynnika. W sytuacjach społecznych zdolność  do radzenia sobie z własnymi napięciami zwiększa identyfikację z grupą. Jedna z doskonałych strategii radzenia sobie jest wiec uzyskanie wsparcia społecznego w samym momencie doświadczenia stresu, czy poczynienia obserwacji, ze nie jesteśmy samotni w swoim kłopocie. Sytuacje stresowe prowadza ( nie zawsze ) do chorób i zaburzeń zachowania. To, w jaki sposób osoba postrzega określone sytuacje, jaka emocję odczuwa, może wręcz drastycznie wpłynąć na przebieg i na rezultat zdarzenia.

Przykład: szklanka z 50% wody. Ktoś stwierdzi ,że jest tu aż połowa szklanki wody, a inny dostrzeże tylko pół – kto ma rację? (optymista – pesymista)

Ocena poznawcza może być ujmowana dwojako: 1 – zdeterminowana przez cechy sytuacji, 2 – dyspozycja osobowościowa. Ocena poznawcza zdeterminowana przez cechy sytuacji to ten rodzaj oceny, który uwzględnia zmienność sytuacyjna i jest zależny od aktualnych cech zdarzenia stresowego. Pesymizm lub optymizm w odniesieniu do pół szklanki wody może zależeć od tego, czy jest ona pyszna, jak pięknie podana, w jakim towarzystwie się ja konsumuje. Spośród wielu cech sytuacji, które wywierają wpływ na omawiana ocenę, wymienia się najczęściej kontrolowalność i przewidywalność. Możliwość identyfikowania, różnicowania i rozumienia zdarzenia zmniejsza trudność sytuacji spostrzeganą przez podmiot. Jeśli ujmujemy zdarzenia jako podlegające naszej kontroli, podejmujemy różne działania, których celem jest opanowanie trudności W ten sposób dysponujemy także później większą liczbą informacji o skutecznych metodach radzenia sobie.  Nasze poczucie bezpieczeństwa rośnie, gdy możemy wstępnie określić wymagania sytuacji i własnej możliwości. Panujemy nad stresem i kontrolujemy sytuację trudną, gdy stosujemy strategie koncentrowane na problemie, nie podejmując zachowań obronnych na poziomie emocjonalnym lub poznawczym. Takie aktywne radzenie sobie, o ile przynosi pozytywne rezultaty, wtórnie daje nam również poczucie panowania nad stresem oraz wzmacnia poczucie własnej wartości i podnosi ocenę właściwych możliwości. Bardzo wysoki poziom kontroli jest jednak niekorzystny. Może on prowadzić do wzrostu poczucia zagrożenia. Problem ten szczególnie dotyczy sytuacji, gdzie mamy do czynienia z nadmiarem informacji i zwiększoną możliwością wyboru oraz z koniecznością podejmowania decyzji. Przekonanie o możliwości sprawowania kontroli wraz z poczuciem porażki prowadzi do obwiniania się, samooskarżenia i obniżenia samooceny. Ocena poznawcza sytuacji trudnej wiąże się również z jej nowością, niepewnością oraz niepewnością czasową – wzmaga to poczucie niepewno[i]ści ogólnej i zagrożenia, pojawiają się sprzeczne myśli, uczucia, tendencje do rozmaitych zachowań, które to w konsekwencji mogą zaowocować poczuciem bezpieczeństwa. Niepewność czasowa jest najbardziej  strategiczna, gdy sygnalizuje najbliższą perspektywę czasową możliwego zagrożenia. Stwarza to konieczność dokonania szybkiej i uproszczonej jego oceny. Przy omawianiu oceny sytuacyjnej musimy brać pod uwagę także czas oddziaływania stresorów. Stres o charakterze przewlekłym, przy powtarzaniu się bodźców, które staja się znane prowadzi w końcu do osłabienia reakcji fizjologicznych i psychologicznych. Zupełnie w inny sposób spostrzega się zdarzenia, które są nagłe i maja burzliwy przebieg. Szczególnymi stresorami są takie wydarzenia , które w opinii podmiotu maja charakter nieodwracalny (śmierć ) Pojawiają się wówczas uczucia żalu, rozpaczy. Dyspozycyjna ocena poznawcza przejawia się w wielu różnych sytuacjach w podobny sposób i jest wyrazem trwałej skłonności do określonego  sposobu oceny własnych stosunków z otoczeniem. Ocena sytuacji może również pojawić się u danej osoby jakby w „oderwaniu” od swoistych cech samej sytuacji. Porównując oceny różnych zdarzeń dokonywane przez ta sama osobę, możemy zaobserwować pewne wspólne tendencje. Można przypuszczać, że SA one raczej konsekwencja określonych predyspozycji osobowościowych niż ,że wynikają one z sytuacji.

 Ćwiczenie 3

Wyobraź sobie, ze zaprosiłeś(Aś) mnie na herbatę, przypomnij sobie jednocześnie jakie gafy towarzyskie popełniłeś, np. rozsypujesz cukier obok szklanki. Przywoływanie wspomnień i kreowanie wyobrażeń powinno być przy użyciu wszystkich zmysłów. A teraz zaparz herbatę i skup się na wyobrażeniu pewnych, szybkich ruchów rąk, które są absolutnie celowe i skoordynowane, pełne gracji i płynne. Pięknie i elegancko serwujesz herbatę

Ćwiczenie 4

Poszukaj jak najwięcej rymów do słowa PODUCHA masz na to 3 minuty. Uprzednio oszacuj ile rymów jesteś w stanie wymyślić i zapisz i zapisz liczbę.  Nieco później, przez 2 minuty buduj studzienkę z zapałek. Tez wcześniej oczacuj liczbę zapałek na 2 minuty i zapisz. Następnie podskoki obunóż przez 1 minutę, wstępną liczbę zapisz. Na koniec porównaj wyniki przewidywane z wynikami faktycznymi. Jeżeli różnią się minimalnie… możesz być realistą, możesz też się nie doceniać - asekurantem, lub przeceniać - ryzykantem