oryginalna42@pino.pl

 W każdej grupie istnieje zróżnicowanie pozycji jej członków. Układ tych pozycji to struktura grupy, która ma zwykle charakter hierarchiczny. Wyłania się przywódca, który ma pełnić wiele różnych funkcji w zależności od charakteru grupy. Może:

- być koordynatorem

- ekspertem

- planującym sposoby osiągnięcia celu

- ustalającym cele

- reprezentantem

- kontrolerem stosunków wewnątrzgrupowych

- dawca nagród i kar

- arbitrem i mediatorem

- wzorem zachowania się dla członków grupy

- jej symbolem

- członkiem grupy podejmującej decyzje

- ideologiem

- postacią z którą się identyfikujemy

- kozłem ofiarnym, na którego spada odpowiedzialność za niepowodzenia

Taka osoba może decydować, kontrolować i udzielać wsparcia grupie.

Trzy kategorie sposobu kierowania grupą:

1.       Styl autokratyczny – gdy przywódca sam określa wszystkie cele i czynności i nie informuje grupy o tych decyzjach; oceny i sposób działania dokonywane przez przywódcę są subiektywne , arbitralne, nie posiadają uzasadnień; stosowane przez niego wzmocnienia to najczęściej kary; nie bierze udziału w pracy prowadzącej do realizacji celu  grupy.

2.       Styl demokratyczny – grupa sama określa cele i zadania, przywódca ukazuje jedynie cele i możliwości; zachęca i pomaga wybrać grupie strategie, oraz omijanie przeszkód na drodze do celu; grupa sama decyduje o przydziale zadań poszczególnym członkom; podstawą wszelkiej krytyki jest stosowanie przez przywódcę przesłanek racjonalnych; taki przywódca mniej karze i bierze udział w pracy, ale nie pracuje za nikogo.

3.       Styl liberalny -  jest jakby zaprzeczeniem kierownictwa; przywódca jest całkowicie bierny, czasami udziela tylko informacji; nikogo ani niczego nie ocenia, czasem tylko komentuje konkretne sytuacje; nie uczestniczy w pracy grupy.

Styl autokratyczny prowadzi do dużej produktywności w grupie, budzi jednak apatię i bierność, albo wywołuje agresję skierowana na siebie, na innych albo na przedmioty. Powoduje także zanik własnej inicjatywy. Styl demokratyczny prowadzi do wzrostu spoistości grupy, do przyjaźni opartej na współpracy, do inicjatywy pomysłowości.

Styl liberalny prowadzi do bardzo słabej produktywności w grupie i do znacznego niezadowolenia wśród jej członków

„ najłatwiej otrzymywać oraz ofiarować wsparcie w grupach kierowanych w stylu demokratycznym”

Następną ważną cechą grupy jej jest spoistość – tak aby grupa nie rozpadła się. Spoistość jest pochodna – jakby wypadkową – wzajemnej atrakcyjności poszczególnych członków konkretnej grupy dla siebie nawzajem. Decyduje o trwałości grupy i sile jej oddziaływania na osobę

„atrakcyjność grup społecznych zależy od możliwości zaspokojenia potrzeb osoby wewnątrz danej grupy”

Grupa może zaspokoić potrzeby członków poprzez cele,  które mogą być zbliżone do naszych celów indywidualnych, poprzez charakter jej działania, a także cechy osobowości i wychowanie poszczególnych jej członków’ Wszystkie aspekty grupy (cele, działalność, członkowie) nakładają się na siebie i łącznie decydują o jej  atrakcyjności dla jednostki. Jednostka, która różni się bardzo od innych osób w grupie, jest niewiarygodna ponieważ różnice te zaburzają członkom stałą podstawę do porównań społecznych. Taka osoba jest w znacznym stopniu pozbawiona możliwości zaspokojenia swoich potrzeb.

Społeczna aprobata ludzkich działań przynosi znaczne konsekwencje:

- Uzasadnia istnienie osoby, podnosząc jej status, jako zasługującej na uznanie

- Aprobata zachowania osoby jest jej ankieta uznania, sprawia, że uzyskuje ona tożsamość, jest dostrzegana

- Wywołuje akceptacje tego, co osoba ma do zaoferowania, przez co daje poczucie bezpieczeństwa i uświadomienia, że nie zostanie odrzucona z powodu niestosowności opinii, zdolności czy uczuć

- Wytwarza więź miedzy aprobującym a aprobowanym, zapewnia sympatie i rodzi oczekiwanie wzajemności

-Dostarcza osobie jednego z kryteriów kontroli nad otoczeniem, określając w jaki sposób jej zachowanie może przynosić por zadane przez nią konsekwencje

 Ćwiczenie

Wyreżyseruj sytuację potencjalnego nacisku grupowego na dobrze Ci znana osobę. Weź pod uwagę wymienione czynniki zwiększające zakres tego nacisku Dobrze określ dziedzinę i nacisk. Określ cechy grupy, rozbuduj opis cechami osobowościowymi osoby, na która jest nacisk

 Wsparcie – proces zachodzący między osobami należącymi do pewnych małych grup społecznych, naturalne i niewymuszane zjawisko udzielania nieprofesjonalnej pomocy. Wsparcie otrzymujemy nie raz wcale nie prosząc o nie, innym razem tęsknimy za nim. Wsparcie – proces natury emocjonalnej, zachodzący między osoba a grupą wówczas, gdy w sposób naturalny i niewymuszony jest on wysłuchiwany, gdy przekazuje się mu informacje zwrotne, stosuje wobec niego wzmocnienia (kary i nagrody), gdy uzyskuje on poczucie porozumienia, akceptacji bądź dezaprobaty, gdy udziela mu się rad.  Oparcie – proces udzielania pomocy o charakterze materialnym (może ale nie musi tworzyć wsparcia) Wsparcie i oparcie to dwa zjawiska, które mogą dziać się jednocześnie, ale też i zachodzić w izolacji „ W społeczności komórek, z których zbudowany jest ustrój, niepotrzebność oznacza śmierć.”. Każdy człowiek musi mieć swoje miejsce w grupie społecznej, czuć się w nim potrzebny. Jednym z najbardziej raniących uczuć jest przekonanie o własnej niepotrzebności. U dzieci jest to przyczyna wielu zaburzeń psychicznych i zahamowań rozwoju fizycznego i psychicznego. Nie zawsze ten, kto ma wysoka pozycję społeczną, jest faktycznie społeczeństwu potrzebny. Im bardziej człowiek czuje się niepotrzebny, tym silniej atakuje tych, którzy są jeszcze mniej niepotrzebni. Społeczeństwo jest zbiorem wielu różnych grup, którzy wywierają wpływ na swoich członków. Aby zaistniała grupa, musza zostać spełnione określone warunki:

1 między członkami grupy musi zaistnieć interakcja

2 zbiór ludzi, między którymi pojawiła się interakcja, musi mieć cel

3 w tym zbiorze osób musza istnieć normy

4 musi w niej istnieć struktura grupowa

Każda z tych własności grupy stanowi jakieś kontinuum od niemal całkowitego braku cechy do cechy bardzo nasilonej, jasnej, rozwiniętej – tak więc możemy mieć do czynienia z  grupami bardziej lub mniej :spełniające” poszczególne warunki    Założenia:

1 Przyjmujemy, że grupy istnieją i są wszechobecne w każdym ludzkim społeczeństwie

2.Grupy wywierają bardzo silny wpływ na swoich członków. Każdy w pewnym stopniu przestrzega norm grupy w której życiu uczestniczy.

3 Społeczne korzyści wynikające z tych wpływów grupy, na osobę mogą być negatywne lub pozytywne dla niej jak i społeczności

4 zrozumienie procesów grupowych pozwala na zwiększenie wpływów pozytywnych i ograniczenie negatywnych.

Stopień ulegania naciskowi grupy zależy od:

1 pewnych cech samej grupy

2 pewnych cech zadania (problemu), który grupa musi rozwiązać

3 pewnych cech osobowości

Cechy grupy:

1 jednomyślność opinii w grupie wywierającej nacisk ( co zwiększa prawdopodobieństwo, że ulega się naciskowi)

2  spoistość grupy wywierającej nacisk, co też zwiększa szanse, że wpływ będzie skuteczny

3 taki skład grupy, w którym znajdują się osoby zajmujące wysokie pozycje społeczne i cieszą się dużym autorytetem

Cechy zadaniowe: niejasność zadania, co zwiększa szansę na siłę wpływu grupy w przypadku polecenia czy zadania mniej wyrażonego, niesprecyzowanego.

Cechy osobowości:

- neurotyczność (skłonność do zaburzeń nerwicowych)

- autorytarność

- brak wiary we własne siły

- mała wiedza w określonej dziedzinie, z której pochodzi zadanie (mając duzą wiedzę, w mniejszym stopniu ulegamy wpływowi)

- pewna rolę odgrywa też płeć – kobiety są podatniejsze

        Sprawy, w których nacisk jest wywierany są niejednokrotnie ogromnie niejasne, a wtedy szansa nacisku jest jeszcze większa. Grupy dysponują nawet karami i nagrodami, które stosują w zależności od stopnia ulegania naciskowi. Nacisk grupy prowadzi do jednolitości zachowań w grupie. W każdej grupie funkcjonują określone normy czyli przepisy wskazujące, jak powinien się zachować członek grupy bez względu na swą pozycję w grupie. Ogólne normy grupy SA pochodna jej celu, o ich przestrzeganie pozwala ten cel osiągnąć. Zachowania konformistyczne są zatem nastawione na osiągnięcie celu grupowego oraz przetrwanie grupy.

Formy nacisku:

- mechanizmy zewnętrzne – to różne metody działania mające na celu zmuszenie jednostki do podporządkowania się normom grupy.

- mechanizmy wewnętrzne – istniejące w osobowości jednostki (np. dążenie do  unikania dysonansu poznawczego, napięcia emocjonalnego …)

Generalnie, im bardziej ktoś odchyla się od obowiązującej w danej społeczności normy, tym niższą ma w niej pozycję, jest w niej izolowany, odrzucony przez nią. Jeśli spostrzegamy znaczną rozbieżność między naszymi zachowaniami, pojawia się u nas dysonans poznawczy, powodujący stan przykrego napięcia emocjonalnego, co nas motywuje do jego redukcji. Tego napięcia możemy uniknąć wygłaszając opinię zgodnie ze zdaniem większości, zachowując się tak jak inni. Dodając do tego lęk przed karą, zrozumiemy silne i łatwe  uleganie naciskowi i przestrzeganiu norm.

Zwróć uwagę, popytaj w jaki sposób ludziom w Twoim otoczeniu udaje się zredukować napięcie w aktywnych formach działania, przy zachowaniu pełnej kontroli, w zachowaniach podejmowanych z wyboru. Stwórz ciekawą "kolekcję" mechanizmów rozładowyjących.

 Przy ujęciu mechanizmów obronnych p. G- Klarkowskiej należy jeszcze dołączyć :

Regresja – polega na prymitywizacji form i sposobów zachowań, aż do form, które przypominają sposoby charakterystyczne dla okresów rozwojowo wcześniejszych (typy zaburzeń )

Kompensacja – sposoby usuwania przykrego poczucia niższości, które wynika z określonych defektów fizycznych czy psychicznych. Nie zawsze jest mechanizmem obronnym – może polegać na trudnej i w pełni świadomej, uczciwej pracy nad sobą ( brak prawej dłoni – kompensacja przez usprawnienie lewej) Staje się on mechanizmem obronnym wówczas, gdy osoba udaje, pozoruje cechy, zalety, zachowanie, których nie posiada, ale równocześnie w ogóle  blagi, chełpienie się czymś, co nie istnieje. Formą kompensacji jest też przymusowe zwracanie na siebie uwagi strojem, szokującym zachowaniem. Wszystko to służy złudzeniu i nietrwałemu budowaniu własnej wartości.

Przemieszczanie – przedmiotu potrzeby to wyładowanie napięcia związanego z niezaspokojeniem jaj na jakimś innym przedmiocie, który jednak nie jest w stanie w pełni potrzeby tej zaspokoić ( zamiast nakrzyczeć na kogoś – znęcamy się nad jego fotografia) Jeżeli zastępczy przedmiot w ocenie społecznej posiada większą wartość, zachodzi mechanizm tzw. sublimacji To mechanizm kanalizowania energii poprzez wyładowanie jej w czynnościach społecznie aprobowanych : twórczość artystyczna – zamiast szczęśliwego życia seksualnego.

Rola mechanizmów obronnych w patologizacji naszego życia może być różna w zależności  od sfery życia, płaszczyzny, konkretnego tematu, zdarzenia wobec którego mechanizm się pojawia. Projekcja morderczych instynktów albo jedynie okresowego niezadowolenia, kompensacja zupełnego braku  instynktu macierzyńskiego albo niedoskonałość w urodzie – to zasadnicza różnica. Mechanizmy rozładowujące stanowią odrębną kategorię zjawisk, których cechami jest uzasadnienie optymalnego pobudzenia.. Część pobudzenia prowadzi do tzw. czynności ekspresyjnych. Skutkiem ich działania jest powrót do zadanego przez jednostkę poziomu aktywacji.

Zgodnie z teorią uczenia się taka redukcja napięcia działa jak nagroda – wzmacnia pozytywnie.  Określone zachowanie utrwala się. Powstaje system czynności rozładowujących charakterystyczny dla danej osoby, który pozwala na utrzymanie równowagi psychicznej.

Odreagowanie – polega na rozładowaniu napięcia nerwowego przez emocjonalne zachowanie się w sytuacji, w której nie może to pociągnąć za sobą konsekwencji ujemnych dla danej osoby

Silna ekspansja emocjonalna : żywa mimika, wygadanie się, zwierzenie

Czynności agresywne : agresja słowna i fizyczna, przekroczenie norm społecznych, psychologiczna zależność od alkoholu, narkotyków, leków.

Słabością koncepcji mechanizmów rozładowujących jest niewyjaśniona zasada ich działania. Nie wiemy, czy wyładowanie jest na drodze centralnego układu nerwowego, czy tez oddziałuje poprzez zmęczenie jednostek funkcjonalnych

„podobno dobrze jest żyć, ale żyć dobrze jest lepiej”