oryginalna42@pino.pl

 W pytaniu o przyczynę naszej reakcji, nie posługujemy się pamięcią o tych doświadczeniach, tylko osobistymi przekonaniami o związkach określonych bodźców z reakcjami. Niektóre bodźce wydaja się ludziom bardzo trudne do przyjęcia jako przyczyny ich własnych reakcji – dotyczy to np. zachowań niewerbalnych.. człowiek jest jednostka aktywnie poszukującą czynami a obserwowanymi  zachowaniami, co niestety, nie ma nic wspólnego z tak zwana czystą wiedzą. Chodzi tu raczej o utworzenie takiego obrazu świata, aby posiąść efektywne narzędzie kontroli nad samym sobą i nad otoczeniem. Aby doświadczyć emocji, musza być spełnione dwa warunki: musi zaistnieć pobudzenie emocjonalne oraz adekwatna poznawcza atrybucja tego stanu. Ta atrybucja może dotyczyć czynników zewnętrznych – sytuacyjnych, albo tez wewnętrznych, odnoszących się np. do stanu naszego organizmu. Lecz żadne z tych czynników, działając w pojedynkę, nie może doprowadzić do powstania emocji. Nawet emocje musimy spostrzegać i nazwać, zaklasyfikować – nierzadko bardzo nie trafnie. Jest to związane z występowaniem tzw.  emocji – gumek w pewnym okresie naszego rozwoju, gdy dziewczynkom wolno było płakać, ale nie wolno było się złościć, a chłopcy mogli objawiać złość, ale nie smutek w postaci płaczu. Atrybucyjna teoria motywacji i emocji Weinera mówi , że jeżeli nasze niepowodzenia są przypisywane brakowi odpowiednich zdolności czy dużej trudności zadania, wówczas obniża się nasze oczekiwanie osiągnięcia celu w przyszłości. Sukces przypisywany szczęściu nie wyzwala w nas oczekiwań, ze powtórzy się on w przyszłości, natomiast gdy przypiszemy go naszym wysokim zdolnościom albo łatwości zadania, to spodziewamy się jego powtórzenia. Posiadacze wysokiej samooceny wierzący, ze osiągną sukces, przy niepowodzeniu przypisują je brakowi szczęścia. Umożliwia im to utrzymanie oceny siebie i oczekiwań sukcesu w ogóle. Człowiek z niską samooceną spostrzega sukces jako efekt szczęścia, a niepowodzenie przypisuje słabym zdolnościom – utrzymuje w ten sposób niską samoocenę i niskie oczekiwanie sukcesu w przyszłości. Największa dumę wzbudza w nas osiągnięcie sukcesu przy trudnym zadaniu, a największego  wstydu doznajemy po niepowodzeniu poniesionym w zadaniu łatwym. Jednostki zmotywowane do uzyskania sukcesu wybierają zadania o umiarkowanej trudności, zaś osoby o niskiej motywacji osiągnięć – wybierają zadania albo łatwe albo trudne. Z sukcesem i Praszką wiążą się uczucia dumy i wstydu. Emocje te są tym silniejsze, im bardziej uzyskanie osiągniętych efektów przypisywane jest przyczynom osobistym, wewnętrznym.

Ćwiczenie

Przypomnij sobie możliwie jak najwięcej sytuacji, w których odniosłeś sukces i była to całkowicie Twoja własna zasługa. Przypomnij sobie wszystkie doznania z tym związane, zrób to wszystkimi zmysłami … pamiętaj, że to wszystko jest w Tobie.

Kolejna koncepcja mówi nam o roli „kozła ofiarnego”. Dotyczy ona spostrzegania przyczyn wypadków i katastrof., gdy konsekwencje zdarzenia są pożądane, odpowiedzialnością za ich zaistnienie obarczamy ludzi biorących w nich udział /Ludzie utwierdzają się w ten sposób w przekonaniu, że znają przyczynę, w przyszłości mogą unikać takich zdarzeń / Teoria Lornera „taki jest świat” mówi, ze mamy wielką motywację do tego, by wierzyć, że na świecie dostajemy to, czego pragniemy, a pragniemy tego, co dostajemy. Gdy mamy szczęście, widocznie na nie zasłużyliśmy.. Dziecko dostrzega wcześnie, że powinno odraczać gratyfikację, (to znaczy znosić cierpliwie, ze nie dostaje tego, czego chce teraz i natychmiast, tylko za jakiś czas), że musi nauczyć się znosić przykrości. Uczy się wierzyć, ze poświęcenie zostanie wynagrodzone w przyszłości. Efekty można uzyskać w działaniu długotrwałym. Dążymy jednak do tego, aby nasz obraz świata był sprawiedliwy i dorabiamy sobie odpowiednią teorię, iż jeśli ktoś otrzymuje wzmocnienia, ma to ścisły związek z jego zachowaniem.

Ćwiczenie

Zastanów się, czy w Twoim otoczeniu zdarzył się jakiś przykry wypadek, może kiedyś był? Postaraj się porozmawiać z ludźmi, którzy znają przebieg tego zdarzenia. Chodzi tu o ich przekonania a nie o fakty  , chodzi o ich zdaniem przyczynę, czy można było uniknąć, dlaczego tym osobom Zastanów się czy w zebranym materiale dostrzegasz argumenty na rzecz słuszności powyższych teorii, czy raczej masz możliwość ich podważenia?

Rzadko spostrzegamy kategorię zła i słabości i dobra łączne. To niesamowite!

 Związki przyczynowo – skutkowe dostrzegamy tam, gdzie jest zachowana czasowa więź między zachowaniem a ich efektami. Gdy w sytuacji spostrzegamy wiele prawdopodobnych, zewnętrznych przyczyn zachowania, to działania osoby traktujemy z mniejszym prawdopodobieństwem jako wynikające z jej cech. Gdy nie dostrzegamy takich przyczyn zewnętrznych, zachowania traktujemy jako wynikające z cech osobowości. Szczególnie zaś zachowania sprzeczne z wymogami sytuacji traktujemy jako informujące nas o istnieniu odpowiednich cech osób. W procesie atrybucji pojawiają się niestety liczne błędy. Według niektórych teorii: tendencja do szukania wewnętrznych i osobowych przyczyn ludzkiego zachowania jest tak silna, ze powoduje błędy w percepcji. / Często zakładamy związek miedzy zachowaniem się danej osoby a jej dyspozycjami, pomijając wpływ rzeczywiście działających czynników poza-osobowościowych, sytuacyjnych, lub tez wpływu tego nie doceniając/. Nawet wtedy, gdy określona osoba wygłasza jakaś opinię w warunkach ograniczonej możliwości wyboru, obserwatorzy uznają tą opinię za jej własna i szukają przyczyn wygłoszenia owej opinii w poglądach i wartościach obserwowanej osoby. W badaniach wykazano, że osoby charakteryzujące się poczuciem kontroli wewnętrznej maja szczególnie silna tendencje do widzenia innych jako „wewnętrznie” motywowanych. Osoby o wewnętrznym poczuciu kontroli, dokonując procesu atrybucji, SA bardziej niż osoby o poczuciu zewnętrznej kontroli wrażliwi na to, czy obserwowana osoba znajduje się w sytuacji zapewniającej jej swobodę wyboru działania, czy też jest ona ograniczona poprzez działanie czynników zewnętrznych. To, że spostrzegamy zachowania ludzkie, widząc ich przyczynę w indywidualnych cechach osoby, podczas gdy SA one naprawdę warunkowane przez czynniki sytuacyjne, zdarza się, zdaniem Kelley a , z dwóch powodów: 1. Złej identyfikacji analizowanej sytuacji na wymiarze czasu (widok sąsiadki drażni mnie wtedy, gdy jestem zmęczona, a nie jak mi się wydaje, zawsze) 2. Z powodu „ pluralistycznej ignorancji”, czyli braku lub błędnej wiedzy o tym jak określonego człowieka spostrzegają inni. Błędy te dotyczą tez obserwacji własnego zachowania / jednostka poszukująca przyczyn własnego zachowania, koncentruje się głównie na możliwych przyczynach zewnętrznych/

Ćwiczenie

Przypomnij sobie doświadczenia dotyczące swoistego rzutowania przyczyn własnych niepowodzeń ( popełnionych gaf, sytuacji niezręcznych) na zewnątrz siebie. Zapisz co pamiętasz z przeżyć.

Występuje u nas tendencja do uznawania siebie za źródło sukcesów innej osoby i obarczania jej winą za własne niepowodzenia. Podstawa tego zjawiska jest dążenie do utrzymania wysokiej samooceny wynikającej z obserwowania znacznej skuteczności swoich działań i możliwości sprawowania kontroli nad innymi. „Aktorzy” – czyli osoby zaangażowane w pewne działanie – są skłonni odnosić je raczej do wymogów sytuacyjnych, a obserwatorzy spostrzegają te zachowania jako uwarunkowane stałymi właściwościami aktora. Przy obserwacji zachowań innych osób jako istotna pomyłka procesu atrybucji pojawia się tendencja do przypisywania innym źródeł ich wewnętrznych decyzji. Zjawisko to dotyczy głownie tych zachowań, które są w pewien sposób niekorzystne dla podmiotu, czyli też „generalnie złe”, np. sprzeczne z ogólnie akceptowanymi normami moralnymi. Drugim typem mogącej się pojawić pomyłki to efekt fałszywej zgodności ogólnej. Zachowania, które różnią  się znacznie od naszych, spostrzegamy jako świadczące o istnieniu pewnych cech osobowości obserwowanego człowieka. Konsekwencją takiego stany rzeczy jest wytworzenie specyficznego obrazu świata społecznego. Ogół ludzi, którzy najczęściej zachowują się inaczej niż my sami, traktujemy jako znacznie odpowiedzialnych za ich zachowania, bo – naszym zdaniem – kierują nimi inne dyspozycje osobowościowe. Tym czasem sami pozbawiamy siebie tej odpowiedzialności, ponieważ uważamy, że ich działania są jedynie odpowiedzią na wymogi konkretnych sytuacji. Gdy działanie prowadzi do uzyskania pożądanego efektu, wówczas przypisujemy sobie za nie większą odpowiedzialność, natomiast gdy zachowanie jest nastawione na zapobieganie przegranej – przypisujemy za nie wielka odpowiedzialność. Bardzo dziwna zmiana zachodzi wówczas, gdy  zaangażujesz się w jakąś aktywność, która interesuje Cię sama przez się, poczym zaczniesz otrzymywać za nią zewnętrzne nagrody. Zaczynasz przypisywać swoja aktywność czynnikowi zewnętrznemu – nagrodzie. Jeżeli później nagroda zostanie cofnięta, lub jaj wysokość nie okaże się właściwa, możliwe, że całkowicie porzucisz aktywność, która poprzednio sprawiała Ci tyle przyjemności. Ten szkodliwy wpływ wzmocnienia zewnętrznego, które przekształca wewnętrznie motywowane dzieci w małych przedsiębiorców pracujących jedynie dla zysku, wskazuje na pewne ważne ograniczenia praw wzmocnienia: /nawet pozytywne wzmocnienia mogą mieć negatywny wpływ na podejmowanie działań, które dana osoba wykonała z przyjemnością dla nich samych. Ogólnie: bronimy swej samooceny, unikamy dysonansu poznawczego wobec siebie i innych, a w zależności od typu własnej osobowości posługujemy się także rozmaitymi mechanizmami obronnymi.

  Teoria atrybucji. Atrybucja – przypisanie czegoś komuś lub czemuś. Tego co przypisujemy w ogóle nie widzimy, jedynie wnioskujemy o tym. To, jak postrzegamy innych i siebie i jak funkcjonujemy w relacjach interpersonalnych, jest efektem przypisania określonych cech, właściwości lub stanów sobie i innym. Spostrzegając innych, widzimy ich poprzez zachowania, na podstawie których wnioskujemy o pewnych cechach. Możemy tez spotkać się ze stwierdzeniem, że atrybucja jest wnioskowaniem obserwatora o stanie wewnętrznym działającego lub samego siebie na podstawie zewnętrznego zachowania. Gw. zadaniem atrybucji jest formułowanie reguł, którymi posługuje się osoba, która na podstawie zewnętrznego zachowania wnioskuje o stanach wewnętrznych, oraz reguł tworzenia obrazów obserwowanych osób na podstawie tych stanów wewnętrznych, które zostały im przypisane. Zachowanie – stan wewnętrzny – obraz osoby. Skacze- radość- szczęśliwa osoba.

Różnice pomiędzy spostrzeganiem ludzi i innych obiektów: !. Ludzie doświadczają stanów wewnętrznych. Dzięki zdolności do introspekcji uświadamiamy je sobie i możemy wnioskować o istnieniu podobnych stanów u innych osób. 2. Ludzie mogą być spostrzegani jako przyczyna sprawcza działania, w którym uczestniczą, mogą więc być obarczeni odpowiedzialnością za jego przebieg. 3. Ludzie odbierani przez innych jako zdolni do rozmyślnego i planowanego manipulowania przedmiotami i osobami. Osoba musi wypracować sobie schemat przyczynowo – skutkowy aby móc przewidywać prawdopodobne zachowania innych – schemat ten stanowi jednocześnie podstawę planowania  jej własnych działań. Cechy procesu spostrzegania społecznego:

- ludzie starają się stworzyć bardzo spójne wyobrażenie innych

- czynnikiem warunkującym tą zgodność jest wymiar oceny (lubię – nie lubię), gdzie dużą rolę odgrywa pierwsze wrażenie

- dla wytworzenia społecznego wyobrażania o innych wystarczy nam bardzo niewielka liczba informacji

Wstępna informacja stwarza nam pewien pierwotny układ odniesienia, którym posługujemy się przy interpretowaniu późniejszych informacji. Niby : do wytworzenia obrazu człowieka wystarczy nam znikoma liczba informacji o nim. Sytuację dodatkowo komplikuje wpływ stereotypów. Stereotypy – to wyobrażenia, które wiążą się z gotowością do przypisywania pewnych cech całym grypom ludzi. Gdy stereotypowe wyobrażenia są oparte na realnych doświadczeniach i  stanowią  stosunkowo trafne  uogólnienia, to ułatwiają nam one nasze postępowanie w kontaktach z określonymi reprezentantami różnych grup. Często jednak bywają zupełnie fałszywe i znacznie utrudniają nam spostrzeganie i docenianie roli indywidualności i specyfiki konkretnej osoby. Ma to ujemny a nawet destrukcyjny wpływ na nasze stosunki z innymi. Wg. badań : a) potrafimy zgodnie określić cechy, jakie rzekomo posiadają inne osoby, b) osoby oceniające potrafią być zgodne co do najbardziej charakterystycznych, ich zdaniem ( np. cech grupy etnicznej z którą nie mieli do czynienia) Stereotyp: Japończycy – są inteligentni, pracowici, postępowi, sprytni i chytrzy Żydzi – sprytni, chciwi, pracowici, łapczywi, inteligentni, Amerykanie – pracowici, inteligentni, materialiści, ambitni i postępowi Murzyni – przesądni, leniwi, beztroscy, ignoranci, muzykalni. Aby móc wytworzyć sobie spójne wyobrażenie o innych, tworzymy prywatną, skonstruowaną na swój użytek tzw. teorię osobowości. Używamy pewnych schematów interpretacyjnych, dzięki którym można na podstawie fragmentarycznych danych o innej osobie utworzyć w swoim umyśle jej całkowity obraz. Posługiwanie się tego rodzaju teoriami jest modyfikowane przez szereg tzw. efektów, takich jak efekt uporządkowania, pierwszeństwa, końcowy itp. Znaczną rolę grają też informacje należące do sfery komunikacji niewerbalnej (mimika), kontakt wzrokowy i inne. Według teorii Kellera – ludzie przypisują cechy innych na podstawie pewnych kryteriów:

- różne osoby powinny wzbudzać w nas różne wrażenia, jeśli odbieramy wiele osób podobnie to jest mało prawdopodobne, abyśmy za przyczynę czyjegoś zachowania uważali jej właściwość osobowościową.

- jeśli wrażenie na temat osoby podzielają inni, to jest bardziej prawdopodobne, ze zależy to od jej właściwości osobowościowej

- wrażenia na temat osoby nie powinno ulegać zmianie przy obserwowaniu go po pewnym czasie albo w innych okolicznościach

- nasze wnioski na temat ludzi nie powinny zależeć od tego na czym się skupimy, na podstawie obserwowanych wypowiedzi,  komunikatów niewerbalnych, czy też koncentrując się na zachowaniu osoby, powinnyśmy dochodzić do tych samych uogólnień.

Jeżeli wszystkie te warunki są spełnione, rośnie nasza subiektywna pewność, ze przyczyną obserwowanego zachowania są właśnie cechy tego człowieka. Zachowania subtelne dostarczają nam lepszych wskazówek co do zamiarów osób spostrzeganych niż zachowania zmienne. Gdy zmienność jest duża, wówczas zachowania spostrzegamy jako zależne od sytuacji, a nie od cech ludzi.

Ćwiczenie 1

Spróbuj przypomnieć  sobie swoje pierwsze wrażenie odniesione w pierwszym kontakcie z osobą, którą dziś dobrze już znasz. Pomyśl czy jest ono zgodne z obecnymi emocjami wobec tej osoby. Czy i na ile zdecydowały one o trwałości waszego wzajemnego kontaktu. Możesz tez zapytać przyjaciół, jakie były ich pierwsze wrażenia na Twój temat.

 Doniesienia z badań

Ciekawa jest relacja pomiędzy umiejscowieniem kontroli a reakcja na wydarzenie kłopotliwe np. sytuacje niepewności wywołujące uczucie zakłopotania, oszukania. Typ reakcji „żyroskopowców” można określić jako „odwracanie pchnięcia”, a „radarowców” jako reakcje obronne wywołane zagrożeniem Ja. Osoby z kontrolą zewnętrzną częściej reagują bardziej serio, raczej lękiem oraz uruchomieniem reakcji obronnych. Osoby z kontrolą wewnętrzną reagują tu zabawowo, z poczuciem humoru. Są bardziej uodpornione na potencjalnie stresujące wydarzenia, rzadko wyrażają lęk czy depresje „Radarowcy” w badaniach profilu nastrojów wykazują także częściej lęk oraz ogólne napięcie, a „żyroskopowcy” – poczucie siły i energii. Marzenia osób z poczuciem kontroli zewnętrznej zawierają wiele elementów realnej przyszłości; jest w nich dużo lęku i niepowodzeń. Wtórnie wzmacnia to ich nastawienie lękowo – obronne. Marzenia ludzi z kontrola wewnętrzną dotyczą przyszłości, są mocno związane z potrzebą osiągnięć, co ułatwia podejmowanie działań ukierunkowanych na cel. Badania związku poczucia umiejscowienia kontroli ze stresującymi wydarzeniami życiowymi, zainteresowaniem społecznym i przystosowaniem wykazały, ze poczucie kontroli wewnętrznej jest mocno związane z wieloma symptomami dojrzałości. Ponadto, im więcej i im głębsze zaburzenia funkcjonowania wykazuje osoba, tym mniejsze jest jej zainteresowanie społeczne, a większy poziom poczucia kontroli zewnętrznej. Związek pomiędzy sytuacjami i zgeneralizowanym poczuciem umiejscowienia kontroli a podatnością na hipnozę: - zgeneralizowane poczucie umiejscowienia kontroli nie ma znaczenia dla podatności na sugestie hipnotyczne. Znaczące różnice pojawiły się natomiast w zakresie subiektywnego szacowania stopnia doznań hipnotycznych. „żyroskopowcy” mieli mniej fascynujące doznania, „radarowcy” mieli te doznania silne. Osoby z silną kontrolą zewnętrzną maja tendencje do konformizacji w sytuacjach społecznych ( czują albo czuli, to co inni od nich oczekują) Zależność między dysonansem poznawczym a poczuciem umiejscowienia kontroli – uwzględnienie wymiaru umiejscowienia kontroli pozwala wyjaśnić  wyniki interpretowane jedynie w granicach teorii dysonansu poznawczego, było by sprzeczne. Osoby z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli w stworzonej sytuacji eksperymentalnej dotyczącej zmiany postaw w warunkach „wymuszonej ustępliwości” przejawiały silniejszą i dalej idącą zmianę postawy aniżeli osoby z poczuciem kontroli wewnętrznej. Poczucie kontroli wewnętrznej daje większą odporność na próbę zmiany postawy niż zewnętrzna kontrola. Zależność niezależności od pola w kontekście poczucia umiejscowienia kontroli – styl percepcyjny człowieka zależy od stopnia złożoności i struktury osobowości. Wynikami stopnia zróżnicowania są tu: - sposób ujmowania doświadczeń, - zróżnicowanie Ja, - stopień specjalizacji, - stopień ukierunkowania mechanizmów kontroli i obrony. Osoby niezależne od pola, to te, które potrafią spostrzegać analitycznie, natomiast zależne osoby spostrzegają wszystko globalnie. Większa modyfikacją stylu poznawczego za pomocą instrukcji uzyskuje się u osób z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli wewnętrznej /osoby niezależne od pola maja generalnie lepiej rozwinięte poczucie indywidualnej tożsamości. Osoby zależne od pola tworzą obraz własnego Ja polegając w dużej mierze na opiniach innych/.  Umiejscowienie kontroli w aspektach funkcjonowania społecznego pogrupowano następująco:

- osoby z kontrola wewnętrzną maja większą odporność na nacisk grupy, bardziej polegają na własnych sądach, są bardziej pewne siebie

- próby wywierania „subtelnego” wpływu wyzwalają u osób z kontrolą wewnętrzną silną reakcję

- badania nad zmianami postaw wykazują, że „żyroskopowcy” trudniej zmieniają swoje postawy; silnie pośredniczy tu prestiż źródła nadawanych informacji bardzo ważny dla „radarowców” natomiast dla „żyroskopowców” była bardzo  niska treść komunikatów ( co powiedziano, a nie kto)

-badania nad udziałem w akcjach społecznych i politycznych są rozbieżne; „żyroskopowcy” SA bardzo aktywni.

- w sytuacjach obdarzania władzą nad innymi „radarowcy” w swoich oddziaływaniach wykazują więcej przemocy, „żyroskopowcy” używają technik opartych na perswazji.

- „żyroskopowcy” wykazują większe tendencje do zachowań pomocnych, a gw. w sytuacjach „twarzą w twarz”

Poczucie umiejscowienia kontroli związane jest z przekonaniem o tym, gdzie leży przyczyna różnych zdarzeń.

Ćwiczenie 1

Spróbuj przeprowadzić trzy rozmowy na temat marzeń, z osobami reprezentującymi różne poczucie umiejscowienia kontroli. Zbierz je wg. perspektywy czasu (marzenia z przeszłości, przyszłości), dominujące emocje ( strach ,radość, ..),  planowanie osiągnięcia, czy unikanie porażek, poziom Wiery w realizacje,  kontrola wzmocnienia, od kogo zależy realizacja. Zobacz co zaobserwowałeś?, Czy są różnice?

 Doświadczenie  spójności to brak wewnętrznej sprzeczności w stosowanej przez rodziców strategii wychowawczej. Dotyczy to zarówno dyscypliny, jak i stawianych wymagań. Ważna jest spójność w zachowaniu jednego z rodziców, ale i zgodność oraz konsekwencja obojga. Dziecko, gdy ma jasno formułowane wymagania, uczy się rozumieć spostrzegać ich konsekwencje. Okazuje się, że dzieci urodzone jako pierwsze maja często większy stopień kontroli wewnętrznej – nie zależnie od płci. Inną grupą zmiennych mających tu znaczenie są czynniki socjalne w grypach stojących wysoko w hierarchii społecznej pojawiają się osoby z wewnętrznym poczuciem kontroli -  to ma wiele wspólnego z internalizacją przekonania,  że pochodzenie społeczne jest ważnym czynnikiem w budowie naszego obrazu świata, a też poczucia własnej wartości. Wszystkie te czynniki są modyfikowane przez takie instytucje jak szkoła.  Ważne też są przekonania, które funkcjonują w określonych kulturach. Są to sądy, ze coś jest determinowane losowo, albo przeciwnie – że zależy od umiejętności czy kompetencji jednostki. Jednostka selektywnie spostrzega, które aspekty jej zachowania są powtarzalne, a które nie; spostrzeganie to zaś jest zależne od jej własnej percepcji natury przyczynowości w relacji między wzmocnieniem i poprzedzającym zachowaniem. Np. jeśli dziewczyna jest przekonana, że chłopcy są niewierni ponieważ za dużo od nich wymaga, będzie poszukiwała w realnym kontekście potwierdzenia swoich teorii, a pozostając opuszczona będzie pewna, że właśnie znów sobie zasłużyła na takie potraktowanie.  Osoby, które mocno wierzą, ze mogą kontrolować swoje życie : a) są bardziej czujne wobec tych elementów otoczenia, które dostarczają im informacji użytecznych dla przyszłego zachowania, b) podejmują kroki w celu poprowadzenia swoich warunków środowiskowych, c) przywiązują większą wagę do umiejętności i osiągniętych przez siebie wzmocnień – spostrzegają je jako bardziej wartościowe, generalnie czują się bardziej związane ze swoimi zdolnościami, a zwłaszcza ważne są dla nich ich braki., d) są odporne na subtelne próby wywierania na nie nacisku. Kontrola wewnętrzna rośnie u dzieci wraz z wiekiem. Wiąże się to ze wzrostem ich możliwości wywierania  wpływu na otoczenie, a także z większym zakresem indywidualnych doświadczeń, które pogłębiają ich wiedzę o świecie. Kontrola wewnętrzna jest także związana ze wzrostem stabilności i pewności sytuacji zewnętrznej w życiu człowieka. Im sytuacja bardziej przewidywalna, tym szybciej nauczymy się wiązać zachowania i ich skutki – jesteśmy bardziej pewni swoich możliwości sprawczych w danej sytuacji. Uzyskanie kontroli wewnętrznej skraca tez okres zależności osoby od jej rodziny pierwotnej, co sprzyja osiągnięciu dojrzałości emocjonalnej i społecznej i ułatwia bezpośrednio dostrzeganie we własnym życiu związku swych działań z ich konsekwencjami. Można zmienić umiejscowienie kontroli dzięki odpowiednio zaprojektowanemu treningowi, którego celem jest dostarczenie ludziom specyficznych doświadczeń. De Chorms : program skoncentrowany na kształtowaniu : 1. Pojęcie Ja, 2. Motywacja osiągnięć, 3. Stawianie realistycznych celów, 4. Zrozumienie koncepcji Pana – Pionka ( Pan – poczucie wewnętrznego umiejscowienia kontroli, Pionek – poczucie kontroli zewnętrznej). Poczucie umiejscowienia kontroli można też zmodyfikować poprzez interwencję terapeutyczną. Osoby z kontrolą wewnętrzną preferują terapeutów zorientowanych psychoanalitycznie. Wewnątrz sterowni pacjenci wybierają terapeutów dyrektywnych i niedyrektywnych, w zależności od specyfiki ich problemu oraz spostrzeganego przez nich prawdopodobieństwa zwiększenia w toku terapii ich własnych możliwości i umiejętności kontroli.

Ćwiczenie 1

Przywołaj wspomnienia.  Zastanów się czego uczyły Cię Twoje szkoły w zakresie kontroli wzmocnień?, na ile i czy w ogóle współgrało to ze stylem życia rodzinnego?