oryginalna42@pino.pl

 Ćwiczenie 1

Wybierz co najmniej 7 cech, umiejętności czy własności, które sam uważasz za istotne dla swojego aktualnego funkcjonowania. Maja być różnorodne i dotyczyć  co najmniej kilku sfer funkcjonowania (pracy zawodowej, życia rodzinnego, hobby). Wpisz w tabelkę:

Cecha(jaki jesteś)     Standard (jaki chciałbyś być)  Możliwości (Jakim mógłbym być)    Oczekiwania

                                                                                                                                             (jaki powinienem być  

                                                                                                                                             wg. innych)   

Zwróć uwagę zarówno na te cechy, których opisy nie różnią się zasadniczo, jak i na te, dla których treści te są bardzo zróżnicowane. Ciekawe, które cechy SA oceniane w różnych perspektywach zgodnie: te negatywne, czy te pozytywne? Co to dla Ciebie znaczy?

Ćwiczenie 2

Pomyśl o swoim dzieciństwie … o ważnych osobach z tego okresu. Postaraj się przywołać w pamięci  jak najwięcej wspomnień dotyczących oceniania Ciebie, opiniowania, przypisywania Ci różnych cech . Wspominaj i te dobre i te złe przeżycia Chłoń: obrazy, dźwięki doznania, smaki, zapachy. Możesz wspomnisz babcie mówiąca „kochany wnusio(a)    Zbilansuj to co potrafisz sobie przypomnieć. Pomyśl o tym jak często pochopnie wydajemy opinię bezbronnym maluchom; zauważ jak cudownym kapitałem, SA te pierwsze dobre oceny. Są one źródłem naszej witalności,  siły, radości i optymizmu.

Ćwiczenie 3

Opisz siebie w 7 zdaniach w liście do: matki, pracodawcy, przyjaciela. Do opisu wybieraj cechy i działania, które mogą być istotne dla adresata. Trzymaj się limitu długości listu. Ciekawe, czym różnią się Twoje listy? W jaki sposób dokonujesz własnej autoprezentacji?

 Sądy opisowe i samooceny. Każdy z nas formułuje tylko jeden sąd w określonej sprawie np.  mówisz, że znasz dwa języki obce (sąd opisowy) i oceniasz, że te umiejętności są zbyt małe ( samoocena). Natomiast nasze pragnienia i aspiracje mogą być różne w tej samej sprawie, np. możemy formułować standard optymalny ( idealnie byłoby znać 4 języki obce), oraz taki,  który dostarczy stanu „przyzwoitego”, zadawalającego, normalnego ( powinienem znać dwa języki obce na dobrym poziomie) Stany pożądane, czyli treści naszych standardów, uważamy subiektywnie za bardziej cenne niż stany aktualne. Wartości naszych pragnień są najczęściej wyższe dla nas aniżeli wartości naszych samoocen. W pewnych, określonych jednak wartościach naszych stanów pożądanych i aktualnych jest identyczna. Wówczas osoba dąży jedynie do zachowania status quo, utrzymania aktualnego obrazu siebie. Odpowiednim przykładem jest dążenie osoby starzejącej się do zachowania dotychczasowej sprawności umysłowej i fizycznej. Ważne, aby odróżnić pytania: „Jaki chciałbym być?” - - pytanie o standardy, „Jaki mógłbym być?” – o możliwość, która wchodzi w skład samooceny i samoopisu, „Czego inni oczekują ode mnie?” – pytanie dotyczące wiedzy o innych ludziach.  Standardy osobiste nie zawsze są reprezentowane w naszej świadomości. Ich treść zależy od środowiska rodzinnego, w którym wyrośliśmy, od statusu społeczno-ekonomicznego, naszego otoczenia, od cech indywidualnej psychiki – typu osobowości oraz od tradycji kulturowej naszej grupy. Obraz własnej osoby tworzymy zbierając dane oraz odpowiednio je integrując.  Ludzie często zdaja sobie sprawę z pochodzenia swoich samoocen i standardów, mówią,  posługują się samoobserwacją, porównaniami, opiniami ważnych w ich życiu ludzi, Stosowane SA trzy ogólne strategie kombinacji informacji na swój temat :

1 Liniowa (kompensacyjna) polegająca na sumowaniu dostępnych informacji o sukcesach, niepowodzeniach, wadach i zaletach. Biorąc pod uwagę sumę opinii formułujemy ogólny sąd opisowy.

2 Koniunkcyjna – jednostka formułuje wysokie samooceny jedynie wtedy, gdy wszystkie informacje są pozytywne. Jedno niepowodzenie może spowodować gwałtowne zaniżenie całej samooceny . Często stosują je osoby o generalnie niskiej samoocenie

3 Alternatywna – osoba formułuje wysokie samooceny, gdy co najmniej jedna informacja jest pozytywna; o samoocenie decydują najlepsze momenty życia. Prowadzi wiec ona do samooceny zawyżonej ( charakterystyczna dla psychotyków lub niektórych przestępców o osobowości psychopatycznej)

Okazuje się, że ludzie opisujący i oceniający świat zewnętrzny najczęściej stosują strategie liniowe, ale rzadko zdaja sobie z tego sprawę. Zakres i treść wypowiedzi o sobie zależą od dystansu psychologicznego między ludźmi. Im bardziej sztywne i oficjalne SA stosunki między ludźmi, im chłodniejsza wzajemna relacja, tym treści osobiste SA bardziej ubogie, skąpe i płytkie. Dążenia do uzyskania aprobaty społecznej decydująco wpływają na naszą autoprezentacje. Dążąc do uzyskania podobieństwa prawdopodobnie zapewniamy sobie większe poczucie bezpieczeństwa, spodziewając się zachowań przyjaznych wobec nas. Nie jest to prawdopodobieństwo rzeczywiście spostrzegane, lecz rodzaj mniej lub bardziej świadomych manipulacji – dążeń do upodobnienia się, które wynika chyba z niepokoju związanego z przewidywalną sytuacja oceny.

Struktura samowiedzy może przyjąć postać:

- zatomizowaną – kiedy jest zbiorem luźnych, rozproszonych sądów osobistych, a nie ma w niej sadów ogólnych, ani też hipotez wyjaśniających.

- wiązkowa -  kiedy przyjmuje postać układów sądów, między którymi zachodzą pewne relacje – poszczególne elementy są spójne i zgodne, ale układ nie tworzy całości

- hierarchiczny – gdy składa się na nią wiele poziomów ogólności

- mieszaną – gdy występują elementy poprzednich typów.

Nie u każdego w strukturze samowiedzy pojawia się pełna harmonia. Im bardziej system samowiedzy jest zintegrowany, im więcej w nim sadów uporządkowanych hierarchicznie i mniej sądów rozproszonych, tym mniej występuje w nim sprzeczności. Samooceny i standardy centralne, te, które pełnią szczególnie istotną rolę w życiu jednostki, są z reguły bardziej spójne niż sądy peryferyczne, dotyczące spraw mniej istotnych. Każdy człowiek z reguły przypisuje niższe wartości cechom przez niego pożądanym.

 Samoocena jest cenzurą wystawioną samemu sobie. Samooceny jako element samowiedzy SA rodzajem sądów wartościujących. Dotyczą one specyficznych cech  człowieka takich jak :

- właściwości fizyczne (wygląd, zdrowie, sprawność)

- cechy osobowości (zdolności twórcze, struktura motywacji, dojrzałość emocjonalna)

- stosunki z innymi (pozycja w rodzinie, w innych grupach odniesienia, ogólna atrakcyjność społeczna)

Badania dotyczące klasyfikacji samooceny skupiły się bardziej na efektach procesy formułowania ocen, niż jego przebiegu, który można podzielić na kilka faz:

1 Gdy masz zadanie napisać  opinie o samym siebie, być może weźmiesz pod uwagę taką cechę – wymiar jak np. krytycyzm.

2  Po wyartykułowaniu tej cechy prawdopodobnie przedzielisz ja na kilka kategorii. Może weźmiesz tylko dwie: krytyczny -  niekrytyczny, a być może weźmiesz pod uwagę Az 5 natężeń tej cechy: naiwny, ufny, krytyczny, krytykancki, negatywista.

3 Dalej jest wartościowanie tej cechy; a) niektóre cechy wartościujemy w sposób liniowy, wtedy jej wartość jest wprost proporcjonalna do natężenia. Wraz ze wzrostem natężenia danej cechy rośnie jej wartość (dotyczy to np. inteligencji, atrakcyjności fizycznej), b) inne – to posługiwanie się funkcją jednowierzchołkową, czyli traktowanie środkowego, średniego natężenia cechy jak bardziej wartościowego nie natężania eksperymentalnego, c) można brać tez funkcję w kształcie litery V, gdzie najmniejszą wartość posiada jej natężenie środkowe, a najwyższą natężenie biegunowe (skrajne). Sposoby przypisywania danej cesze wartości są całkowicie indywidualne. Tą samą cechę różni ludzie mogą oceniać różnorodnie.

4 W tej fazie osoba formułuje ostatnia samoocenę, czyli podaje określone cechy i określa ich natężenie wraz z ich  subiektywnymi wartościami

Np. osoba pisząc, ze jest średnio –krytyczna sformułuje bardziej pozytywną samoocenę. Przykładowo: chłopak mówi, ze ma 180 cm wzrostu. Jest to element samoopisu. Dopiero, gdy twierdzi, że jest zbyt wysoki i to go martwi – dokonuje on samooceny.

Jakie czynniki decydują o wysokości i jakości samooceny?

Badania empiryczne nie są jednoznaczne, wskazują na zależność samooceny od : statusu społeczno – ekonomicznego oraz sytuacji rodzinnej człowieka. Oceniając siebie osoba bierze tez pod uwagę wyniki własnych działań. Porównuje je z rezultatami planowanymi oraz z osiągnięciami innych. Człowiek odnoszący sukcesy ma generalnie wyższą samoocenę. Wielu badaczy podkreśla, że samoocena zależy od opinii i ocen, które formułują na nasz temat inni ludzie. W procesie tym znaczną role odgrywają emocje, dążenia do obrony własnej osoby, chęć zdobywania aprobaty społecznej. Obok ogólnego pytania „Jaki jestem” ludzie pytają sami siebie o ocenę poszczególnych, posiadanych przez siebie cech. Formułują także pytania „Jaki chciałbym być” Wyznaczają też standardy osobiste, czyli stany, które chcą osiągnąć

Gombrowicz „Ferdydurke” „człowiek jest najgłębiej uzależniony od swojego odbicia w duszy drugiego człowieka, chociaż by ta dusza była kretyniczna”

 Zespół takich wewnętrznych standardów dotyczących własnej osoby określa się  często w psychologii jako „Ja idealne”

 Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, ze rano dostałeś koszyczek na głaski z całego dnia. Skrupulatnie zbieraj to co jest Ci ofiarowane. Wkładaj i „puszki” (głaski pozytywne), jak i „kolczatki” (głaski negatywne). Pamiętajac o tym, ze o głaski można zabiegać, prosić, walczyć, aktywnie poszukiwać. Wolno tez odrzucać to, co boli nie przyjmować tych, z którymi nie możesz się identyfikować.

Ćwiczenie 2

Zapisz z całego dnia wszystkie głaski jakie świadomie rozdałeś innym. Zastanów się, do jakiej kategorii nalezą: puszki czy kolczatki, czy są udzielane warunkowo, czy bezwarunkowo. Jaki jest sposób twego obdarowywania bodźcami : werbalny, czy niewerbalny? Komu udzielasz: czy to te same osoby, które i Ciebie obdarowują? Czy stosujesz zasadzę „ząb za ząb” w odniesieniu do głasek? Jakie informacje były dla Ciebie potwierdzeniem dotychczasowej samowiedzy, a które SA odkrywcze ?

 Od początku naszego życia wszyscy potrzebujemy bodźców kierowanych ku nam przez innych. Cały czas jesteśmy też nadawcami takich bodźców w stosunku do otoczenia. Bodźce te nazywamy głaskami. Mogą one być pozytywne lub negatywne.  Pozytywne głaski to pełne ciepła, przyjacielskie pozdrowienia, wyrazy uznania. Głaski negatywne obciążają nasze poczucie wartości, wiążą się z dezaprobata. Głaski te możemy otrzymywać warunkowo i bezwarunkowo. Najczęściej otrzymujemy je w sposób warunkowy. Dostarcza nam to zadowolenia, ale w znacznie ograniczonym zakresie. Czasami sprzeciwiamy się ofiarodawcom głasek i wcale nie chcemy ich przyjąć, jeżeli są nam dawane w formie warunkowej. Okazuje się, że bodźce – głaski są nam tak bardzo potrzebne, że wolimy otrzymywać nawet bodźce negatywne … niż żadne. Traktowanie osoby jakby nie istniała, niereagowanie na nią bez względu na to, jak bardzo stara się zapewnić nas, że żyje, czuje, działa – wywołuje w niej okropnie przykre uczucia. Abyśmy mogli żyć, musimy się troszczyć, by otrzymywane przez nas głaski były wystarczające do dobrego funkcjonowania. Są cztery sposoby udzielania i otrzymywania głasek :

- pozytywne bezwarunkowe ( kocham cię, lubię być przy Tobie, podoba mi się Twój glos itp.)

- pozytywne warunkowe  (lubię , jak mówisz do mnie w ten sposób; jestem ci wdzięczny za pomoc itp.)

- negatywne warunkowe ( wściekły jestem gdy tak krzyczysz; drażni mnie Twoja pedanteria)

- negatywne bezwarunkowe ( Ty głupi dzieciaku; Jesteś beznadziejny; durna krowa )

Sposób obdarowywania się bodźcami zależy od nastawienia uczuciowego wobec nas samych i wobec innych. Możemy wyróżnić 4 główne podstawy jako ustalone, nazywane pozycjami życiowymi:

1.       Ja jestem Ok. – Ty jesteś OK.  mocna i zdrowa postawa osoby „wygrywającej”

2.       Ja nie jestem OK. – Ty jesteś OK. postawa bezradnej, depresyjnej osoby, nawet samobójcy

3.       Ja jestem OK. – Ty nie jesteś OK. postawa zaburzenia, paranoidalna, która prowadzi do izolacji; może leżeć u podstaw rozwodu, a nawet zabójstwa.                        

4.       Ja nie jestem OK. – Ty nie jesteś OK. postawa katastroficzna absolutnie przegrywającego.

Ludzie, którzy czują się OK. i innych spostrzegają tak samo, będą mogli wymieniać bodźce pozytywne. Ci natomiast, którzy nie czują się OK. i lekceważą innych, najczęściej udzielają sobie  „kolczaków”, a przez to ich własne negatywne uczucia jeszcze bardziej się potęgują. Jeśli ktoś nie otrzymuje „puszków”, mimo ze o nie zabiega, będzie starał się otrzymać chodźmy „kolczatkę”. Postawa Ja jestem Ok. – Ty jesteś OK. oznacza szacunek wobec istot ludzkich, jako takich, brak poniżenia w relacji do samego siebie i do innych. Mogą wystąpić tez takie działania, których nie zechcemy zaaprobować, nie zgadzamy się na nie, odrzucamy je. Ale zawsze   będą to zachowania, a nie osoby. Będziemy spoglądali na te zachowania z różnych perspektyw, nie zatracając nigdy własnego poczucia tożsamości. Przecież różnicę zdań można zawsze przedyskutować posługując się strategiami racjonalnymi. Ludzie posiadający taką postawę pozbawieni są uprzedzeń. Zdarza się też, iż nasz styl funkcjonowania zmienia się znacznie w zależności od okoliczności. Np. Pracownik przy szefie reaguje z pozycji: Ja Ok. – Ty Ok. i jest onieśmielony, uległy, bierny i zależny. Natomiast w rodzinie zachowuje się arogancko wg. postawy Ja OK. – Ty nie OK., a wobec przyjaciół może być serdeczny Ja Ok. – Ty Ok.